دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر، پژوهشگر و استاد ادبیات، در سال ۱۳۱۸ در شهر کدکن چشم به جهان گشود. شفیعی کدکنی دورهها� دبستان و دبیرستان را در مشهد گذراند، و چندی نیز به فراگیری زبان و ادبیات عرب، فقه، کلام و اصول سپری کرد. او مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ زبان و ادبیات پارسی از دانشگاه فردوسی و مدرک دکتری را نیز در همین رشته از دانشگاه تهران گرفت. او اکنون استاد ادبیات دانشگاه تهران است.
Mohammad Reza Shafii Kadkani, known as Sereshk, was born in 1939 in Kadkan near Neishapur, Iran. His poems, reflecting Iran's social conditions during the 1940s and 1950s, are replete with memorable images and ironies. He has authored eight collections of poetry, eight books of research and criticism, two book-length translations from Arabic, one on Islamic mysticism from English. He has also published three scholarly editions of classical Persian literature. He is a professor of Persian literature at Tehran University. - from .
خب، بالاخره تمومش کردم. فصلها� اولش رو با اشتیاق و ولع سیریناپذی� و بیحد� خوندم؛ اما خوندن دو فصل آخر -و به خصوووص فصل آخر!- خیلی طول کشید و آنچنا� هم دوستشون نداشتم؛ فقط میخوند� که تمام بشه!
چندتا چیز رو راجعب� این کتاب خیلی دوست داشتم:
الف) نمونهسطره� و بیتهای� که لابهلا� متن کتاب از شاعران مختلف معاصر اورده شدن، واقعاً نمونهها� خیلی خوبیا�. از بهترین شعرهای شاعران انتخاب شده و شاهد مثالها� خوبی برای صحبت درباره� سبک و زبان هر شاعر میتون� باشن. سعی میکرد� تمام این سطرها و بیته� رو جستوج� کنم و شعر کاملشون رو بخونم. و خب واقعاً اوقات لذتبخ� و روحافزای� رو برام ساخت.
ب) نظم استفاده شده در این کتاب و دقت شفیعی در دستهبند� دورهها� زمانی مختلف. شفیعی اومده توی این کتاب، ۷ دوره� تاریخی رو متصور شده (که البته نمیدون� تقسیمبند� خودشه یا پیش از شفیعی هم اشخاص دیگها� از چنین تقسیمبندیا� استفاده کرده بودن): ۱- دوره� پیش از مشروطی� ۲- دوره� مشروطیت ۳- عصر رضا شاهی ۴- از شهریور ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ۵- از کودتای ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۰ ۶- از حدود ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۹ ۷- از ۱۳۴۹ تا بهمن ۱۳۵۷ و با اینکه کتاب، بسیار مختصر و گزیده� نوشته شده، اما خیلی دقیق و تا حد زیادی منظم به ویژگیه� و مختصات این ۷ دوره و تمایزهاشو� پرداخته.
ج) برای بررسی هر دوره از دورهها� بالا، درباره� «چهرهها»� اون دوره� خاص، «صداها»ی اون دوره، «دورنمایهها� اصلی»، «خصایص تکنیکی» و «عوامل تغییر» نسبت به دورهها� قبل، حرف زده شده. به نظرم برای اینکه خواننده� مبتدی، دید کلی و خوبی از هر دوره پیدا کنه، تقسیمبند� جالب و قابل توجهی بود. من لذت بردم. توی بخش «صداها» کلی شاهد مثال اورده شده و اینطوری بود که وقتی میخوندمش� واقعاً سرم پر از صدا میش�. انگار هر شاعر احضار میش� و شروع میکر� شعرش رو میخون� و بعد شاعر بعدی و بعدی و بعدی و بعضی وقته� هم همه با هم میومدن و خلاصه بودیم دور هم دیگه. :)))
د) مختصرگویی کتاب برای اینکه آدم یه دید کلی و ابتدایی راجعب� شعر معاصر پیدا کنه، واقعاً خوبه. فقط اطلاعات پایها� و مهم اورده شدن و این باعث میش� خواننده� مبتدی، یک دفعه با یه حجم زیادی از اسامی و دورهها� مختلف، گیج و سردرگم نشه.
ه) ابتدای فصل دوم، روش خوبی برای تحلیل شعر داده شده و اون هم بررسی شعر در ۵ حوزه� «عاطفه»، «تخیل»، «زبان»، «آهنگ» و «شکل»ئه. البته به نظرم علیرغ� اینکه روش خوبیه، جاش توی این کتاب نیست و وقتی میاد روی شعر معاصر همین رو پیاده میکنه� خیلی فصل جالبی از آب درنمیاد (به نظر من البته).
و) زبان نگارش این کتاب خیلی روان و جذاب و دوستداشتنی�. انگار یه نفر نشسته روبهرو� داره خاطره برات تعریف میکن�. در این حد صمیمی و بیتکل�.
یه سری چیزا رو هم راجعب� این کتاب اصلاً دوست نداشتم:
۱- شفیعی خیلی حکم میکن�! و خیلی هم حکمها� صفر یا صدی مید�. مثلاً بخشی رو که به «رویایی» بدون اوردن دلیل و استدلال تاخته بود، اصلاً اصلاً برنمیتاب�! نمیش� کل کارنامه� هنری یه نفر رو توی یه جمله فیتیلهپی� کنی که مرد مؤمن!
۲- بخش آخرش (نمودار شعر فارسی در قرن اخیر) برای من واقعاً ملالآو� بود. به نظرم خیلی دیدگاه مکانیکی و ریاضیطور� برش حاکم بود و خب من اصلاً به چنین دیدگاهی برای بررسی ادبیات قائل نیستم. مثلاً نمیفهم� با چه متر و میزونی شفیعی یک حکم کلی مید� که فلان شاعر، شاعر بهتریس� نسبت به دیگری. تخیل فلانی از دیگری بهتره. دیگری پشتوانه� فرهنگی بیشتری داره و� . یا مثلاً یکی از محورهای قدرت شعر رو «گسترش در بین مردم» در نظر گرفته که نمیتون� بپذیرمش واقعاً. مدام هم تکرار میکن� که ببینید شعر حافظ و سعدی چقدر بهتر از -مثلاً- شعر نیماست! شعر نیما بین عوام گسترش پیدا نکرده ولی حافظ و سعدی رو همه میخون�. خب سوالم اینه که آیا همون حافظ و سعدی رو همه میفهمن� یا میخون� اصلاً حتی؟ یا صرفاً چون سر سفرهها� یلدامون دیوان حافظ میذاری� یعنی بین مردم گسترش داره؟ به نظرم حکم کردن در این زمینه اصلاً به همین سادگی نیست و حداقل جاش توی این کتاب نبوده که بخواد این همه مختصر، فقط حکم داده بشه و به دلایل اون حکم، خیلی سطحی پرداخته بشه یا اصلاً پرداخته نشه.
۳- کلاً من بخشها� تاریخ ادبیاتی این کتاب رو که همون بخش اولش بود، خیلی بیشتر پسندیدم تا بخشها� تحیلیا�. نمیش� شعر معاصر رو توی ۴۰، ۵۰ صفحه تحلیل کرد رفت که. ولی شفیعی با دو فصل آخر یه همچین کاری داره میکن� تقریباً.
۴- شاید این موردی که میخوا� بگم، مورد «د» رو که بالاتر از خوبیا گفتم، یهکم� نقض کنه، اما به هرحال. درسته که هدف این کتاب یه درآمد خیلی گزیده بر شعر معاصره، اما اینکه یه سری از جریانها� شعری رو اصلاً نبینیم، یه کمی بیانصافی�. ما توی دهه� چهل و پنجاه، جریانها� مهمی توی شعرمون شکل گرفتن؛ جریان موج نو، شعر دیگر، شعر حجم، شعر ناب و� . خب قدری از نظر من بیانصافی� که حتی اسمی از شاعران مهم این جریانه� هیچجا� این کتاب برده نشه. مثلاً اسم چالنگی هیچج� نیست. اسم سیدعلی صالحی هیچج� نیست. آریاپور، رادمنش، اسلامپور، الهی، علیپور و� . حتی احمدرضا احمدی مطمئن نیستم اسمش بود یا نه. رویایی هم که با تمسخر یاد شده ازش و خیلیها� دیگه. لطفاً اگه میدونی� دلیلش چی میتون� باشه، برام بنویسید؛ چون خیلی اسمها� دیگه برده شده که حتی شاید کمتر شناختهشد� باشن و به مهمی خیلی از یادنشدهه� هم نباشن در جریان تطور شعر معاصر. برام عجیب بود این مسئله. آیا شفیعی با این کار قصد داشته موجودیت این جریانه� رو انکار کنه و به نحوی خط بطلان برشون بکشه یا نکته� دیگری هست که من متوجهش نیستم؟
یا خدا، چقدر نوشتم. 😂 امتیاز اصلیا� ۳/۵ هست که گردش میکن� به بالا و ۴ ستاره نوش جونش. ۴ آپریل ۲۰۲۲ و این حرفا.
میخوام تشکر کنم از نرگس. خیلی زیاد. نه برای اینکه داد تا بخونم این رو... برای این که به فکر مه :> یکم شجاعت میخواهد پنج دادن.. اما می دهم. چون واقعا قشنگ بود. چون واقعا انگار داشت حرف میزد. و کلی چیزی یاد گرفتم و با اینکه کاملا جدی و تئوری بود، گاهی اونقد بلند بلند باهاش میخندیدم که.. :)) این همه سوگیری آقای کدکنی واقعا برام جالبه :))
یک تیکه ی بامزه از کتاب: در ثمالالقلوب ثعالبی آمده است که شاعری، دوست بسیار نزدیک و عزیزش را هجوی زشت کرد، وقتی آن دوست شکوه و شکایت کرد که چرا چنین کردی؟ شاعر در پاسخ گفت: نام تو در قافیه بهتر از هر نام دیگری قرار می گرفت وگرنه من قصد هجو تو را نداشتم.
من از سینهچاکا� و شیفتگانِ دکتر شفیعی نیستم و واقعاً هم خیلی از کتابهای� را دوست ندارم ولی این کتاب واقعاً خوب است. بهترین کتابی که از استاد خواندها�. احتمالا� ایجازِ کار نقش ِمهمی در علاقۀ من به این کتاب دارد! سه دید مختلفی که شفیعی کدکنی برای ارزیابی شعر معاصر دارد واقعاً جالب است، یعنی به نظرم خوب است این سه دید، بشوند سه روشِ آکادمیک برای ِتحقیقها� ادبی. با کار کردن رویِ پایهها� نظری این سه روش واقعاً میشو� به عنوان بنیانها� تحقیق ادبی رویشان حساب کرد. در بعضی جاها متأسفانه دکتر شفیعی متعصبانه نگاه کرده� و نظر احساسیِ خود را ردخیل کردهان� به طور مثال وقتی درمورد ترکیبات صحبت میکنن� و کتابِ «دریاییها� را میکوبن�. احاطۀ دکتر شفیعی به ادبِ معاصر و کلاسی� در این کتاب بارز است و به نظرم همین است که سبب شده قضاوت خوبی از شعر معاصر به دست بدهند.
یک مرور سریع بر شعر فارسی معاصر شعری که چهرهها� تازها� به خود دید و شفیعی کدکنی در تقریرش بر این دوره سعی کرده مروری بر چهرهه� و ویژگیها� شعر این دوره داشته باشد
برای ورود کتاب خوبی است و میتوان� چراغی برای وارد شدن به هزارتوی شعر معاصر باشد
این کتاب برای آشنایی با مسیر شعر فارسی هستش اینکه شاعرای فارسی زبان از کجا ها الهام گرفتن و محیط اطرافشون چه تاثیری روشون داشته مثلا فروغ که متاثر از فرهنگ غرب بوده در شعرش میوه ممنوعه رو سیب می نامه در حالی که در ایران گندم بوده یا اقلیم شمال و جنوب و جنگل و کویر رد اشعار نیما و ... تاثیر گذار بوده و خیلی چیزای جالب دیگه
برای اینکه شعر رو بصورت حرفه ای شروع کنیم باید بدانیم شعر امروز از کجا ریشه گفته و الان چی لازم داره بنظرم علاقمندان شعر از خوندن این کتاب لذت خواهند برد
من به شکل مبتذلی به کتابها� بررسی و تحلیل ادبیات معاصر علاقهمن� هستم. یادم هست یک بار «گونهها� نوآوری در شعر معاصر» از «کاووس حسنلی� را که کتابی ۵۱۲ صفحها� بود از کتابخانهٔ دانشگاه کلمبیا گرفتم و طی یک شبانهرو� تمامش کردم! شاید بیشتر به این خاطر که وسط توضیحات کتاب، شعرهای خوب و نکات ظریفی نوشته شدهان� که به صورت عادی به آن توجه ندارمو شایدتر هنوز در طمع خام دوران نوجوانی که روزی قرار است شاعر مهمی بشوم ماندها� و بالأخره شاعر مهم باید از ادبیات همروزگار� مطلع باشد.
این کتاب مجموعهٔ سه گفتار از شفیعی کدکنی است که در اواخر دههٔ چهل و اواسط دههٔ پنجاه شمسی نوشته است (یا بهتر بگویم، دانشجویانش برایش نوشتاندهان�). برای کسانی که میخواهن� به شکلی فشرده با فضای شعر معاصر ��شنا شوند، بدانند چه شد که از سبک هندی به دورهٔ بازگشت و از آن به مشروطه و بعدش به شعر نو رسیدیم، چرا نیما یوشیج اینقدر تأثیرگذار بود ولی مثلاً محمدتقی بهار راه به جایی نبرد، و از این جور مسائل، کتاب خوبی است. کمافیالساب� شفیعی کدکنی هیچ وقعی به شعر سپید نمینه� و تنها ستایشی گذرا به شعرهای سپید شاملو میکن�. ضعف مهمی این کتاب دارد و آن نبود ارجاعت دقیق است. یعنی شعری یا مطلبی آمده است و بعضی جاها معلوم نیست از چه کتابی یا حتی چه شاعری است.
پینوش�: یکدفع� یاد چیزی افتادم. آخر اول دبیرستان بر اساس نمرات درسی، ارزیابی آمده بود برای هر دانشآمو� که چه رشتها� برایش مناسبت� است. دقیق یادم نیست ولی به گمانم نمرهٔ علوم انسانیا� ۹۱ بود و ریاضی ۹۰ و تجربی خیلی پایینت� (به خاطر نمرهٔ درخشانم در زیستشناس� که در حد قبول شدن ساده بود). خیلی شک داشتم که بروم ادبیات با آن که ریاضی را هم دوست داشتم. از هر که پرسیدم نگاه عاقل اندرسفیهی به من کرد که خود گویای مطلب بود.
اولین نکته ای که در کتاب برام خیلی مهم بود، توضیح دادن بستر جامعه در زمان های مختلفه. علاوه بر معرفی چهره های شعر فارسی، شفیعی کدکنی با توضیح پاره ای از فضا و رخداد های مهم هر زمان، کاری میکن� تا خواننده بهتر بتونه درونمایه شعر رو درک کنه�! اگه کتاب رو به سه بخش تقسیم کنیم، بخش اول یه توضیح کلی و شاید بشه گفت مختصر درباره هر دوره میده، که من این رو هم خوب میدونم و هم بد. از جهتی کمک میکن� کتاب خسته کننده نباشه و جان سخن گفته بشه، ولی از طرفی دلم میخواس� بیشتر بدونم، احساس میکن� این نکته باید در نظر گرفته میش� که اگه فردی این کتاب رو برای خوندن انتخاب میکنه� به یقین زیاده گویی در مطالب او رو خسته نمیکنه� بلکه چیزیه که دنبالش میگرد�. به هر رو، علاقه داشتم کتاب بیشتر درباره هر دوره سخن بگه و شاید بخاطر همین کم گویی هست که بخش های تحلیلی کتاب و گفته های خود نویسنده به همین سادگی از جانب خواننده قابل قبول نیست. بخش آخر کتاب و جمع بندی که از مطالب شد هم یکی از نقاط قوت کتاب بود، از نظرم این شیوه جمع بندی بسیار کنجکاو کننده و البته به یاد ماندنی هست، گرچه بازهم جمع بندی کوتاه باعث میش� با دید تردید به بعضی از تحلیل ها نگاه کنم. اگه توضیح روشن تری داده میشد� شاید خواننده با اعتماد بیشتری میتونس� حرف نویسنده رو قبول کنه.
کتابی است فوقالعاد� مفید و آموزنده در حوزه� شعر معاصر. میتوا� با خواندن این کتاب دیدی نسبتا جامع در مورد ادوار شعر معاصر به دست آورد. همچنین دکتر شفیعی کدکنی ملاکه� و معیارهایی برای سنجش و بررسی شعر در هر دورها� به خواننده میده� که با این موازین تا حدی میتوان� هر شعر، شاعر یا دوره� شعری را نقد کند.
نثر شفیعی و زبان توضیح کتاب هاش به خصوص در مورد کتاب های تحقیقی و تالیفی خیلی ساده و روون و آرومه. طوری مسائل رو توضیح و بسط میده که به راحتی مادربزرگ هامون هم متوجهش میشن. راجب دانش ادبی و اطلاعات عمومی این بزرگ مرد هم بهتره من حرفی نزنم.
دو فصل آخر شاهکار است. اشراف نویسنده بر تاریخ ادبیات، زندگی شاعران و به خصوص احوال مخاطب در هر زمان مثالزدنیس� واقعا. در تحلیل شعر آزاد نیمایی، تعریف و ماهیتش و وجه تمایزش با آنچ� قبل از نیما وجود داشت عالی عمل کرده. از قضا با برمبنای همان ملاکهای� که برمیشمر�(زندگی جدید، مفاهیم جدید و دغدغهها� نو) به نظر میرس� ما شعر و شاعر انقلاب هم داریم(هرچند خود کدکنی چنین نظری را رد کند). به خصوص در مورد شاعری چون مرحوم سید حسن حسینی. نمودارهای فصل آخر محشر است. شیوه� بررسی قیاسی شاعران دوران مختلف نسبت به هم با بهرهگیر� از چهارمحور، ارزیابی جداگانه� محورها و پاسخها� قلّ و دلّ به غالبا اداهای شعر نیمه� دوم دهه� هفتاد باعث میشود تحلیل بهتری از اتفاقات چند وقت پیش داشته باشم. زمانی کمپین چند هزار نامها� راه انداختند که شفیعی کدکنی بیاید و شعر بگوید و شعر بخواند�. در عوض عدها� هم در مقابلشان در آمدند که اگر این شخص به پژوهشهای� ادامه بدهد، برای شعر فارسی مفید فایدهت� است. بعد از خواندن این کتاب، با گروه دوم موافقتر�. ْ
(افراطِ در فروتنی ،دلیل ادعاست) درمورد همین جمله درمقدمه ساعته� میش� فکر کرد ، کتاب به نظر من برای علاقهمندا� شعر معاصر و جریانات شعری معاصر خیلی مهم هست اما به نظرم یکی از نقدهایی که به کتاب وارد میش� اینه که استاد شفیعی در این کتاب به تاثیر شعر خود در جریان معاصر به عنوان یک شاعر ، اشارها� نکرده که شاید افراط درفروتنی باشه، اما رویکرد کتاب درمورد تاثیر شعر، در ضمیر فرهنگی مردم و بررسی اون در بخش دوم کتاب ،خیلی جذاب بود.
این کتاب یکی از فوق العاده ترین کتاب هایی بود که در حوزه ی ادبیات خواندم. به شدت به شاعران و نویسندگان و تمامی مخاطبان ادبیات ( مخصوصا نوجوانانی مثل من) توصیه می شود که این کتاب را با دقت بخوانند. امیدوارم روزی برسد که این کتاب مانند کتاب های درسی مورد توجه دانش آموزان باشد.
همانطو� که شفیعی گفته این کتاب، دیگر کتاب او نیست و با تلاشهای� که ناشر فرنگی روی بازسازی کتابه به کاربسته، حاصل کتابی مختصر مفیدست که حتا یک لغت حشو در آن یافت نمیشو�.
افضل مدخل لمن اراد ان يتعرف على الشعر الفارسي الحديث. مدخل من داخل الشعر وليس من خارجه، وكاتبه شاعر عاشق كبير واستاذ متبحر، ومن محاضرته الشهيره والصادمه في السبعينات، صدم مرتضى مطهري، وتعرف بطريقة مثيره، على طهران الحديثة، وانسانها الحديث، ومنها عاد ادراجه الى قم المقدسة، وهي عودة مؤقته، اذ سيعود الى طهران منتصرا، ولكن، كما كانت طهران نقطه تحول في حياته، كانت مكان رحيله. ترجم للعربية مؤخرا. التعرف على الشعر الحديث مهم جدا لمن اراد ان يفهم البلد الغامض والشعري، التي باتت تعرف باسم ايران، وان يصغي لنداء انكسارتها.
نظرات شخصی با تحلیل فرق دارد.کاش کسی این را به گوش کدکنی برساند. شرمم می شود بگویم این کتاب را خواندم بس که پرت و پلاست.بعد از دوسال هنوز وقتی یادش می افتم کلافه می شوم که چطور کسی که اینقدر همه جدی اش می گیرند به همین راحتی نظریات بی پایه و اساسش را بدون این که به خودش زحمت بدهد توضیحی درباره شان بدهد به خورد مردم می دهد.
فوق العاده بود من این کتاب را با تصور خسته کننده و طولانی بودن بی دلیل شروع کردم در حالی که هنوز چند صفحه نگذشته بود شیفته ی آن شدم این کتاب به خصوص سخن اول آن برای هر کسی که حتی ذره ای به شعر یا ادبیات علاقه داشته باشد قابل توجه است
برای من مفیدتری� بخش کتاب، بخش اخر بود. یک دید بسیار خوبی بهم داد و این دید بسیار خوب نه تنها برای شعرای معاصر کارامد ه بلکه برای شعرای کلاسیک و داوری شون هم مفید ه.