"پدیده ی قومیت و شکل گیری هویت ها و خرده فرهنگ هایی در درون هویت ملی در بسیاری از کشورهای جهان مسئله ی سیاسی و اجتماعی مهمی است و پژوهش حاضر به بخشی از موضوع قومیت در ایران می پردازد. پس از بحث نظری درباره ی مفهوم قومیت، و شرح فشرده از پیشینه ی تاریخی آذربایجان،نقش روشنفکران و نخبگان آذری در شکل دادن به هویت قومی و گرایش ها و حرکت های سیاسی و اجتماعی بررسی شده و نشان داده می شود که نحوه ی نگرش روشنفکران آذری از آغاز سلطنت رضاشاه تا کنون تحولات و دگرگونی های چند را از سر گذرانده است.برخورد روشنفکران خواه آن دسته که شکل دهنده ی عقاید بوده اند و خواه گروهی که پا به صحنه ی عمل سیاسی گذاشته اند،با مسائل قومی و ملی، در این پژوهش با تقسیم آنها به سه گروه ملی و تجددگرا و مارکسیست توصیف و تحلیل شده است و نشان داده می شود که در شکل دادن و تغییر نگرش روشنفکران آذری در این دوره کدام عوامل داخلی و خارجی موثر بوده اند."