What do you think?
Rate this book
سرگذشت موسیقی ایران
807 pages, Paperback
First published January 1, 1997
24 people are currently reading
286 people want to read
About the author
روح‌الل� خالقی
8books15followersروح‌الل� خالقی (۱۲۸۵ خورشیدی - ۲۱ آبان ۱۳۴۴)، استاد موسیقی ایرانی، آهنگساز و نوازندهٔ ویولن بود. وی آهنگساز سرود «ای ایران» بود. خالقی از شاگردان اصلی علینقی وزیری بود و تلاش او برای احیای موسیقی ایرانی در دورانی که توجه رسمی به این موسیقی کاهش یافته بود، تأثیرگذار و مهم شمرده می‌شو�. او کتابی به نام سرگذشت موسیقی ایران دربارهٔ سرگذشت موسیقی، موسیقی‌دانا� و نوازندگان ایرانی هم‌عص� خود و کتابی به نام نظری به موسیقی شامل نظریه‌ا� برای موسیقی ایرانی و غربی نوشته‌اس�
قطعات
رنگارنگ ۱ در دستگاه اصفهان، رنگارنگ ۲ در دستگاه ماهور، نغمه‌ها� ماهور (بر اساس غزل «دل می‌رو� ز دستم...» از حافظ)، می ناب (بر اساس غزل «دیشب به سیل اشک...» از حافظ)، آه سحر (بر اساس غزلی از فروغی بسطامی)، بوی جوی مولیان (گل‌ها� رنگارنگ شماره ۲۵۴)، جام‌جم� شب هجران، حالا چرا (بر اساس غزلی از شریار).
تصنیف�
یار رمیده، هستی عاشقان، پیمان‌شکن� وعدهٔ وصال، لالهٔ خونین، نغمهٔ نوروزی، بهار عاشق، آتشین لاله، خاموش، امید زندگی، شب جوانی و شب هجران
قطعات امید زندگی، شب جوانی و شب هجران آثاری از خالقی هستند که در فیلم طوفان زندگی استفاده شده‌ان�.
سرودا
پند سعدی، دانش، شادی، هنر، امید، آذربایجان (شعر از رهی معیری)، اصفهان، ای ایران و نفت از کارهای وی است. سرود نفت در سال ۱۳۳۱ به مناسبت ملی شدن صنعت نفت تصنیف شده‌اس� و شعر آن از معیری است. سرود ای "ایران" تبدیل به سرود ملی اما غیر رسمی ایرانیان شده است
خالقی به جز آهنگسازی، به تنظیم و اجرای بسیاری از تصنیفا� قدیمی شیدا و عارف قزوینی برای ارکستر نیز پرداخته‌اس�. وی تعدادی از آهنگها� علینقی وزیری مانند شکایت، نی، خریدار تو، دلتنگ، و کاروان را با ارکستر اجرا و رهبری کرده‌اس�.
تصنیف خاموش آخرین اثر خالقی است. این آهنگ در دستگاه ماهور ساخته شده‌اس� و ارکستر گل‌ه� آن را به رهبری خالقی و با همراهی پیانوی جواد معروفی به شمارهٔ گل‌ها� رنگارنگ ۲۳۷ اجرا کرده‌اس�. شعر این تصنیف از رهی معیری است.
نه دل مفتونِ دلبندی، نه جان مدهوشِ دل‌خواه�
نه بر مُژگان من اشکی، نه بر لب‌ها� من آهی
نه جان بی‌نصیب� را، نه از شمعی نه از جمعی
ندارد خاطرِم الفت، نه با مِهری نه با ماهی
کیم من، آرزو گم کرده‌ا� تنها و سرگردان
نه آرامی، نه امیدی، نه هم‌دردی� نه همراهی
گَهی اُفتان و خیزان، چون غُباری در بیابانی
گَهی خاموش و حیران، چون نگاهی بر نظرگاهی
رهی تا چند سوزم، در دل شب‌ه� چو کوکب‌ه�
به اقبال شَرر نازم، که دارد عُمر کوتاهی
آثار تألیفی
کتاب‌ها� خالقی عبارت‌ان� از
نظری به موسیقی در ۱۳۱۶ و ۱۳۱۷
کتاب هماهنگی در ۱۳۲۰ (ترجمه)
سرگذشت موسیقی ایران: جلد اول این کتاب در ۱۳۳۳، جلد دوم در ۱۳۳۵ و جلد سوم آن پس از مرگ خالقی به کوشش ساسان سپنتا توسط مؤسسهٔ فرهنگی-هنری ماهور در ۱۳۷۷، ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ منتشر و تجدید چاپ شده است
کتاب ویولن
تار و سه‌تا�
خالقی مجلهٔ چنگ را نیز منتشر کرد که کلاً چهار شماره از آن چاپ شد. وی در مجله‌ها� موزیک ایران و موسیقی نیز مقالاتی نوشته‌اس�
قطعات
رنگارنگ ۱ در دستگاه اصفهان، رنگارنگ ۲ در دستگاه ماهور، نغمه‌ها� ماهور (بر اساس غزل «دل می‌رو� ز دستم...» از حافظ)، می ناب (بر اساس غزل «دیشب به سیل اشک...» از حافظ)، آه سحر (بر اساس غزلی از فروغی بسطامی)، بوی جوی مولیان (گل‌ها� رنگارنگ شماره ۲۵۴)، جام‌جم� شب هجران، حالا چرا (بر اساس غزلی از شریار).
تصنیف�
یار رمیده، هستی عاشقان، پیمان‌شکن� وعدهٔ وصال، لالهٔ خونین، نغمهٔ نوروزی، بهار عاشق، آتشین لاله، خاموش، امید زندگی، شب جوانی و شب هجران
قطعات امید زندگی، شب جوانی و شب هجران آثاری از خالقی هستند که در فیلم طوفان زندگی استفاده شده‌ان�.
سرودا
پند سعدی، دانش، شادی، هنر، امید، آذربایجان (شعر از رهی معیری)، اصفهان، ای ایران و نفت از کارهای وی است. سرود نفت در سال ۱۳۳۱ به مناسبت ملی شدن صنعت نفت تصنیف شده‌اس� و شعر آن از معیری است. سرود ای "ایران" تبدیل به سرود ملی اما غیر رسمی ایرانیان شده است
خالقی به جز آهنگسازی، به تنظیم و اجرای بسیاری از تصنیفا� قدیمی شیدا و عارف قزوینی برای ارکستر نیز پرداخته‌اس�. وی تعدادی از آهنگها� علینقی وزیری مانند شکایت، نی، خریدار تو، دلتنگ، و کاروان را با ارکستر اجرا و رهبری کرده‌اس�.
تصنیف خاموش آخرین اثر خالقی است. این آهنگ در دستگاه ماهور ساخته شده‌اس� و ارکستر گل‌ه� آن را به رهبری خالقی و با همراهی پیانوی جواد معروفی به شمارهٔ گل‌ها� رنگارنگ ۲۳۷ اجرا کرده‌اس�. شعر این تصنیف از رهی معیری است.
نه دل مفتونِ دلبندی، نه جان مدهوشِ دل‌خواه�
نه بر مُژگان من اشکی، نه بر لب‌ها� من آهی
نه جان بی‌نصیب� را، نه از شمعی نه از جمعی
ندارد خاطرِم الفت، نه با مِهری نه با ماهی
کیم من، آرزو گم کرده‌ا� تنها و سرگردان
نه آرامی، نه امیدی، نه هم‌دردی� نه همراهی
گَهی اُفتان و خیزان، چون غُباری در بیابانی
گَهی خاموش و حیران، چون نگاهی بر نظرگاهی
رهی تا چند سوزم، در دل شب‌ه� چو کوکب‌ه�
به اقبال شَرر نازم، که دارد عُمر کوتاهی
آثار تألیفی
کتاب‌ها� خالقی عبارت‌ان� از
نظری به موسیقی در ۱۳۱۶ و ۱۳۱۷
کتاب هماهنگی در ۱۳۲۰ (ترجمه)
سرگذشت موسیقی ایران: جلد اول این کتاب در ۱۳۳۳، جلد دوم در ۱۳۳۵ و جلد سوم آن پس از مرگ خالقی به کوشش ساسان سپنتا توسط مؤسسهٔ فرهنگی-هنری ماهور در ۱۳۷۷، ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ منتشر و تجدید چاپ شده است
کتاب ویولن
تار و سه‌تا�
خالقی مجلهٔ چنگ را نیز منتشر کرد که کلاً چهار شماره از آن چاپ شد. وی در مجله‌ها� موزیک ایران و موسیقی نیز مقالاتی نوشته‌اس�
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 16 of 17 reviews
July 8, 2020
فکر کنم مبنایی ترین و اولیه ترین متن برای آشنایی با موسیقی ایرانی است
اولیه ترین هم به معنای این که جزو اولین منابع نوشته شده است
و هم از اولین منابع مناسب برای خواندن
شیرین و و خواندنی نوشته شده
و چندان بعد علمی خسته کننده ندارد
هر چند مرحوم خالقی شاید همه جوانب موسیقی ایرانی را نکاویده
و به پیشینه باستانی و ابعاد تحلیلی آن هم چندان نپرداخته است
اما با خواندن این کتاب شمای کلی واضحی از تاریخچه تحول موسیقی ایرانی
و افراد موثر بر آن در دوران اواخر قاجار تا کنون
برای خواننده رسم می شود
راجع به مذهب مرحوم خالقی چیزی نمی گویم:)
اولیه ترین هم به معنای این که جزو اولین منابع نوشته شده است
و هم از اولین منابع مناسب برای خواندن
شیرین و و خواندنی نوشته شده
و چندان بعد علمی خسته کننده ندارد
هر چند مرحوم خالقی شاید همه جوانب موسیقی ایرانی را نکاویده
و به پیشینه باستانی و ابعاد تحلیلی آن هم چندان نپرداخته است
اما با خواندن این کتاب شمای کلی واضحی از تاریخچه تحول موسیقی ایرانی
و افراد موثر بر آن در دوران اواخر قاجار تا کنون
برای خواننده رسم می شود
راجع به مذهب مرحوم خالقی چیزی نمی گویم:)
August 25, 2017
1/
کتاب از سال 1285 - همزمان با تولد خالقی - آغاز می‌شود� یعنی دوران مشروطیت. اتفاقات موسیقاییِ پیش‌ت� از اینرا خود می‌گوی� در بخش دوم کتاب «نظری به موسیقی» پرداخته، و مجالی در کتاب حاضر ندارد. البته «سرگذشت موسیقی ایران» با یک مقدمه تاریخیِ 22صفحه‌ا� آغاز می‌شو� که مطالب مفیدی در باب وضعیت موسیقی آن زمان مطرح می‌شو�
اینکه چرا واژه «سرگذشت» را به عنوان اضافه می‌کن� می‌گوی�
این اندیشه از خاطرم گذشت که اگر کتاب منحصراً جنبه تاریخی داشته باشد شاید در دیده� بعضی از خوانندگان، خشک و بی‌مز� جلوه کند. در نظرم آمد که کتاب را به صورت قصه و حکایت درآورم و نام سرگذشت بر آن گذارم(..) من نمی‌خواه� که این سرگذشت مانند رمان خوانده شود، زیرا افسانه‌نویس� نکرده‌ا�.. صص 21-20
خالقی حساسیت ویژه‌ا� دارد که خواننده را بی‌حوصله� و مباحث خود را از حد خارج نکند، از مطالب مختصر و فصل‌بندی‌ها� مفید کوتاه می‌توا� به این رسید، منهای اینکه چندین بار بعد از هر پُرنویسی به خود چنین تذکری می‌ده�. این ویژگی� مثبت کتابست. اما او برخلاف آنکه موزیسین خوبی است، قصه پرداز خوبی نیست، قصه‌ها� نه سرگرم‌کننده‌س� نه بدرد بخور این کتاب، بسیار کسل کننده و حوصله‌سَربرن�. عشق به استاد وزیری، اگرچه او را شیفته و سرمست موسیقی می‌کند� اما پاک در نوشتنِ بخشی از جلد دوم به بیراهه کشانده است. بحث در پیرامون موسیقی به ییلاقات کشانده می‌شو�!، و توضیحاتِ فنی و جزئیات آثار برای کتابی که دارای «محتوای تاریخی»ست� پرت به نظر می‌رس�. بخش قابل توجهی پیرامون تألیفات و قطعات استاد وزیری� است؛ اگر در یک جدول با توضیحات عمومی آورده می‌ش� آنچنان تو ذوق نمی‌ز�. جلد دوم اما نکات ارزنده‌ا� هم داشت: آشنایی بیشتر با استاد وزیری، فعالیت‌هاش� ابتکاراها و نوآوری‌ها� مسائل پیرامون مدرسه موسیقی، خطابه‌ه� و ... بهرحال می‌توا� گفت جلد دوم ادای دینی‌س� به وزیری.
2/
جلد سوم باهتمام و افزوده‌ها� ساسان سپنتا صورت گرفته است، مضاف بر این؛ بخش دیگری هم هست به اسم ضمیمه تحت عنوان مجموعه عکس‌ها� کاخ گلستان از موسیقی‌دانا� قاجار، نوشته� ساسان فاطمی
جلد سوم بخشی از نوشته‌ها� خودِ خالقی‌س� تحت فهرست‌بند� کتاب، بخشی دیگر نوشته‌ها� در مجله‌ها� مختلف مثل موزیک ایران که به‌اهتما� دکتر سپتنا آورد شده‌اند� و بخش دیگر افزوده‌ها� خودِ سپتناست که آنچنان هم پرت نیستند، بیشتر در محور معرفی معاصران مطلب می‌افزای�. جلد سوم شباهت ساختاری بیشتری به جلد اول دارد چرا که به معرفی اشخاص و هنرمندان می‌گذرد� مسائلی پیرامون جامعه موسیقی ایران، ناسازگاری‌ها� بحث پیرامون هنرستان عالی موسیقی، انجمن موسیقی ملی، هنرستان موسیقی ملی و ...
اما مسائلی که مانع تکمیل و چاپ جلد سوم شد را دکتر سپنتا از قول خودِ خالقی می‌آور�:
گفتگو درباره� وضع موسیقی این دوره و موسیقی‌دان‌های� که هنوز در قید حیات هستند، خالی از اِشکال نیست؛ بخصوص روزنامه‌ه� و مجله‌های� که مطالبی در این باره می‌نگارن�. چون مطالب به قلم اشخاص غیر فنی نوشته می‌شود� چه بسا موضوعات را دگرگون کرده‌ان� و اگر نگارنده می‌خواس� آن‌چ� شایسته� موضوع است بنویسد، مورد حُب و بغض قرار می‌گرف�. پس صلاح در این دیدم که فعلاً سکوت کنم تا شاید در موقع مقتضی به چاپ آن اقدام نمایم. از این گذشته شاید بعضی از این مطالب را دیگران طور دیگر جلوه داده‌اند� ولی برای نگارنده که شاهد صادق این قضایا بوده‌ام� حقیقت همان است که می‌نویس�. ص558
3/
سرگذشت موسیقی ایران؛ کتاب حجیم و خوبی‌س� که اطلاعات ارزنده‌ا� به ما می‌دهد� بستر آشنایی با قدما را فراهم می‌کن�. در بسیاری از نوشته‌ها� دیگران، بعضاً به این کتاب ارجاع داده می‌شویم� یا منبع برخی از نوشته‌ه� می‌شو� که تماماً خود از اهمیت کتاب حاضر سرچشمه می‌گیر�. گذری به روزگار گذشته است حال و هوای هنر موسیقی آن زمانِ ایران را می‌گوی� و از بی‌مهری� و دل‌ها� چرکین هنرمندان. از خانواده‌های� که برای موسیقی هیچ ارجمندی قائل نبوده‌ان� تا خالقی‌های� که برای رسیدن به معشوقه‌شا� از هر در و پنجره‌ا� می‌گریزن� تا به آن برسند. از تلاش‌ها� فعالیت‌ه� و هنرمندی‌هاشا�. از جامعه‌ا� که نوازنده را «عملۀ مطرب» خطاب می‌کن� تا مسئولانی که ارزشی برای هنر -خصوصاً موسیقی- قائل نبوده� و نیستند. از آن روزگار هنوز مشکلات مانده‌اند� مادامیکه فضای اختناق حاکم باشد - فرق نمی‌کن� زمانِ قاجار، شاه یا کنون یا هر زمان -، و چاپلوسانه تن به خواسته‌هاشا� ندهید، نصف نشوید و کرنش نکنید، دست نبوسید و پا جفت نکنید، گوش به فرمان نباشید چه وزیری باشید چه خالقی، محوت می‌کنن�. چگونه می‌شو� دور ماند از معشوقه‌ا� که برای رسیدن به او، سخن ریش‌سفیدا� را هم ناشنیده گذاشته‌ا�. براستی سرگذشت مشابهی‌س�
چاپ سوم؛ 95
May 16, 2013
شرحي است بر موسيقي ايران از حوالي سالهاي ١٢٨٥ و انقلاب مشروطه تا حدود ١٣٤٠.
در جلد اول، بسياري از نامهاي موسيقيدانان به اختصار معرفي مي شوند. جلد دوم تماما به علينقي وزيري وشرح خدمات او مي پردازد. و جلد سوم در سالهاي معاصر زمان نوشته شدن كتاب مي گذرد.
به نظر من، كتاب شرح كلي و جامع مناسبي از موسيقدانان دوره ي مهمي از موسيقي ايران است و خواندن آن براي نوازندگانِ در ابتداي راه، بسيار ضروري است. كساني با رشته ي جز موسيقي نيز از آن لذت مي برند.
اما، از اين نظر كه بخش زيادي از كتاب، به ضبط صِرف نامها و حوادث پرداخته، يا گاهي به سمت نقدهاي فلسفي-اجتماعي پيش رفته، هر از گاهي حوصله سر بر مي شود.
در جلد اول، بسياري از نامهاي موسيقيدانان به اختصار معرفي مي شوند. جلد دوم تماما به علينقي وزيري وشرح خدمات او مي پردازد. و جلد سوم در سالهاي معاصر زمان نوشته شدن كتاب مي گذرد.
به نظر من، كتاب شرح كلي و جامع مناسبي از موسيقدانان دوره ي مهمي از موسيقي ايران است و خواندن آن براي نوازندگانِ در ابتداي راه، بسيار ضروري است. كساني با رشته ي جز موسيقي نيز از آن لذت مي برند.
اما، از اين نظر كه بخش زيادي از كتاب، به ضبط صِرف نامها و حوادث پرداخته، يا گاهي به سمت نقدهاي فلسفي-اجتماعي پيش رفته، هر از گاهي حوصله سر بر مي شود.
November 5, 2007
این کتاب را حدود 10 سال پیش خواندم دوبار هم خواندم .هنوز هم مشتاق دوباره خواندنش هستم نثر کتاب بسیار شیوا و دلچسب و خودمانی است .مرحوم روح ا.. . خالقی به زبانی بسیار گیرا سالها موسیقی و مردان و زنان موسیقی دان این مرزو بوم را به خوانندگان معرفی کرده داستان سلخته شدن بسیاری از آهنگها و تصنیف ها و پیدایش نت در موسیقی و خیلی چیزهای دیگر در این کتاب به تفصیل بیان شده است.
December 24, 2020
حدودا سال 87 خوندم
خیلی خوب بود
زبانی طنز و البته پرمغز
خیلی خوب بود
زبانی طنز و البته پرمغز
Read
April 12, 2007دلکی هست مرا شیفته و هر جایی
عملش عشق پرستی,هنرش شیدایی
عملش عشق پرستی,هنرش شیدایی
February 6, 2021
چنان که نویسنده هم تلویحا اذعان دارد کتابی به شیوه تاریخ نگاری علمی نیست و خالقی به شیوه ای بیشتر ذوقی آن چه پیرامون خویش که البته در مرکز موسیقی زمان خود هم بوده میگذشته به زبانی روان تحریر کرده است. حسن کتاب بیشتر در اطلاعاتیست که در مورد موسیقی زمان قاجار می دهد و در مورد آن دوره جنبه تحقیقِ تاریخی کتاب پررنگ تر است. بعد از تأسیس مدرسه عالی موسیقی توسط وزیری که خالقی هم از اولین شاگردان آن است کتاب بر محور وزیری می چرخد و به این ترتیب سخن زیادی از بقیه موسیقیدانان نیست. نکته قوت دیگر کتاب معرفی آثار برتر هر هنرمندیست که سرگذشت آن آمده که باعث شد تا من سیاهه ای از همه قطعاتی که در کتاب آمده تهیه کنم و در به در در اینترنت به دنبال نسخه اجرا شده آن ها باشم.
October 7, 2022
از خواندن این کتاب بسیار لذت بردم و خوشحالم که از جستجو برای خرید آن در بازار کتاب ناامید نشدم. مطالعه این کتاب را به همه افرادی که به موسیقی (به طور ویژه موسیقی ملی) علاقمند هستند توصیه می کنم. نویسنده تمام تلاش خود را کرده که این سرگذشت به مطالب فنی مرتبط ��ا موسیقی محدود نگردد و ضمن معرفی پیشگامان، نوازندگان، آهنگسازان و دست اندرکاران موسیقی ملی، رویدادهای گوناگون رخ داده در فاصله سال های ۱۲۸۵ تا ۱۳۳۸ را به گونه ای روایی و گاهی داستانی انتقال داده است.
به نظرم اگر چکیده ای از این کتاب تهیه گردد بسیار مورد توجه قرار خواهد گرفت.
به نظرم اگر چکیده ای از این کتاب تهیه گردد بسیار مورد توجه قرار خواهد گرفت.
June 5, 2018
عالی بود. علی‌الخصو� چاپ جدیدی که به اهتمام نشر ماهور به بازار آمده علاوه بر متن خالقی به توضیحات و عکس‌ها� مرتبط نیز مزین است. سیری دلپسند در تاریخ معاصر موسیقی ایرانی کمابیش از ابتدای قاجار تا زمان خود خالقی.
December 16, 2020
سفری با روح الله خالقی به قلب موسیقی ایران.
آنقدر دلنشین که واقعا نمیخواستم تموم بشه .
آنقدر دلنشین که واقعا نمیخواستم تموم بشه .
February 16, 2022
بهترین و معتبرترین کتابی که می‌تونی� در خصوص سرگذشت موسیقی ایران و نوازنده‌ه� و خواننده‌ها� قدیمی پیدا کنیم.
جلد دوم این کتاب به زندگی کلنل وزیری می‌پرداز� که اطلاعات بسیار جالبی در خصوص ایشون داره
جلد دوم این کتاب به زندگی کلنل وزیری می‌پرداز� که اطلاعات بسیار جالبی در خصوص ایشون داره
June 1, 2022
کتابیست بسیار ارزشمند
تاریخی و جذاب
تاریخی و جذاب
October 14, 2023
اثری بس دلنشین و مفید برای دوست‌دارا� هنر و موسیقی.
همواره موسیقی در این مُلک مورد جفا قرار گرفته بوده و آنطور که باید و شاید بدان پرداخته و از آن حمایت نشده است.
باشد که پاسدار موسیقی ملی خود باشیم.
همواره موسیقی در این مُلک مورد جفا قرار گرفته بوده و آنطور که باید و شاید بدان پرداخته و از آن حمایت نشده است.
باشد که پاسدار موسیقی ملی خود باشیم.
August 14, 2008
I LOVE THIS booooK!!!
February 26, 2014
روح الله خالقی در این کتاب، علاوه بر روایت آنچه در دوره قاجار و پهلوی بر موسیقی ایران گذشت، تصویر زیبایی از جامعه ایران، به همراه نقطه نظرات و نقد های زیبای خودش به خواننده می دهد.
May 16, 2013
کتاب، به خصوص به خاطر فصل سوم آن که افزوده‌ها� ساسان سپنتا است دارای ارزش پژوهشی زیادی است. یاد مرحوم خالقی گرامی
Displaying 1 - 16 of 17 reviews
Can't find what you're looking for?
Get help and learn more about the design.