کتاب حاضر در پنج «پرده» تدوین شده تا از نمایی نزدیکت� به ماجرای شگفتی و خیال در ادبیات منثور ایرانی نگریسته شود. آنچ� در «قصهگو� برزگر و قصهگو� دریانورد» آمده، برگرفته از مقاله� مهم والتر بنیامین (۱۹۴۰ ـ ۱۸۹۲)، منتقد آلمانی، با عنوان «قصهگو� تأملاتی در آثار نیکلای لسکوف» است. او در این مقاله قصهه� را به دو دسته� بزرگ تقسیم کرده است: قصهگو� «برزگر» (شخصیت یکجانشی�) و قصهگو� «دریانوردِ تاجر» (شخصیت جهانگر�). ادبیات شگفت را میتوا� گونها� از روایت دریانورد دانست؛ چرا که مالامال از روایتها� پُرحادثه و پُرماجرا و پُرکشش است، همچون دریایی که با تلاطم و خطر و حادثه سرشته شده است. دریا با توفان شناخته میشود� با شگفتی معنا مییاب� و با موجها� خروشان به بیکرانگ� میپیوند�.
کتاب خیلی خیلی برام جذاب بود، کتابی متفاوت و شیرین که شمارو میبر� توی دنیای بچگی هاتون، دنیای جن پری و دیو و اژدها� کتابی بود برای خودش، اول این که بگم کتاب داستان های قدیمی خارجی هم بررسی کرده بود، اینو گفتم چون روی جلد نوشته بررسی داستان های ایرانی رو انجام داده ولی درباره خارجیش چیزی نگفته بود.
این کتاب در پنج پرده ارائه میشو�. پرده� اول با عنوان «قصهگو� برزگر و قصهگو� دریانورد» این مسئله را مطرح میکن� که ادبیات فراطبیعی در ایران با داستانها� دریا و دریانوردان گره خورده است. قصهگو� برزگر نماینده� شخصیت یکجانشین و کشاورز است و قصهگو� دریانورد از آن سو، نماینده شخصیت جهانگرد است. بر این اساس میتوا� ادبیات شگفت ایرانی را منتج از داستانها� دریانورد دانست؛ چراکه از روایتهای� هیجانانگی� و پرماجرا تشکیل شده است.
در پرده� دوم که «نقش و کارکرد سیاسی متون شگفت» نام دارد، با این بحث روبهر� میشوی� که در ادبیات دوره� اسلامی و فرهنگ عامه� مردمِ ایران، دیو، پری، غول و مردم یکچش� راه را برای خیالپرداز� باز کردند و به روایتها� ایرانی راه یافتند. اما چرا این اتفاق افتاد؟ پرویز براتی عنوان میکن� که این دلیل این اتفاق به مسائل ایدئولوژیک و سیاسی برمیگرد�.
پرده� سوم درباره� «صورتها� شگفتی» بحث میکن� و آنه� را در دو دسته� کلیِ «روایتها� عجایبنامهای� و «روایتها� اعجابانگیز� جای میده�. در پرده� چهارم اعجاببرانگیز� متون عرفانی مورد بررسی قرار میگیرد� چراکه متون عرفانی نیز شگفتیها� بسیاری را در خود جای دادهان�.
پرده� پنجم و آخر که «خیالها� غربی: ادبیات شگرف در مغرب زمین» نام دارد، به بررسی ادبیات شگرف در غرب میپرداز�. در این کتاب بر مفهوم ادبیات شگفت فارسی تأکید شده و این مفهوم بر قصهها� پریان ترجیح داده شده است.
فرض کنید کتابی اسمش باشد دیونام، زیر عنوانش هم باشد بازشناسی چهره� موجودات خیالی در روایتها� ایرانی. شما هیجان زده میشوی� که ایول یک کتاب درباره دیوها دارم میخوانم و قرار است در حدودا ۲۵۰ صفحه با دیو و دیوسانان ایرانی آشناشم. حداقل یک دستهبند� ببینم. یک شمای ظاهری از دیوها پیدا کنم. خلاصه کتاب را باز میکنی�. میبینی� کتاب جز یک فهرست مفصل و ملالتبا� درباره آثاری است که شگفت آور اند، عملا چیز دیگری نیست. حالا نویسنده محترم هم حتی تعریف شگفت آور را هم خوب نیاورده است. متاسفانه این از شوربختی� ماست که در کشورمان، علوم انسانی و نشری مانند چرخ که باید در آن کتب علوم انسانی با کیفیتی چاپ شوند، انقدر ضعیف است. با خودم میگوی� اگر قرار است نشر چرخ همچین کتابی چاپ کند، من باید چه چیزی بنویسم که چاپ نکند!
کتاب دیونام جز فصل اول که در آن سعی میکن� یک دستبند� از چهره دیوهای قبل اسلام و بعد اسلام و نقش سیاسی روایتها� شگرف در دوران باستان ارائه دهد، چیزی برای گفتن ندارد. که همین هم در تضاد با اسم فریبنده کتاب است.
از بخش اول کتاب خیلی لذت بردم و بسیار گیرا بود و منتظر بودم به دنیای دیوها و پری ها سفر کنم و بیشتر و بیشتر ازشون بخونم. بخش اولیه بسیار گیرا و جذابه اما در میانه کمی جریان کتاب می افته و حقیقتش نفهمیدم در کتابی که عنوانش " بازشناسی چهره های موجودات خیالی در روایت ایرانی" هست یه فصل به خیال های غربی پرداخته شده!! هرچند مطالب این فصل بسیار بسیار مفید و خوب هستند و در نهایت به فهم کل کتاب منجر میشه. خیلی دوست داشتم این کتاب به جای اینکه بر اساس کتاب های نوشته شده تقسیم بندی انجام بده و بر این اساس شرح داده بشه موضوع بر اساس خود موجودات یا یه دید کلی تری پرداخته میشد. توصیه اش میکنم اگر علاقه دارید فقط اطلاعات تاریخ ادبیات و تاریخ می طلبه نه به این نحو که در فهم کتاب مشکل ایجاد کنه ولی خب بین همه اون اسامی و کتاب ها غرق شدن بدون دونستن اسم نویسنده ها یا تاریخ ایران ممکنه گیج کننده باشه. در نهایت کتاب خوبی بود. بخش اولش رو واقعا دوست داشتم و برای من بخش اول از پنج ستاره شش ستاره می گیره!
دیونام� اثری گرد آوری کننده است، منابع زیادی مورد استفاده گردآورنده آن قرار گرفته تا رد پای دیو و جن و پری را در ادبیات فارسی پیدا کند، از این جهت تلاش خوبی انجام شده و ارایه قطعات مختلف از این آثار مثل امیر ارسلان نامدار و� هزار افسان و شاهنامه و گرشاسب نامه و ... معرفی اجمالی برای این موارد انجام شده است ، در فصل دیگری به معرفی سبک ها و ژانرهای مختلف دربردارنده این خصلت ها پرداخته است ، گرچه مثال آوری از این ژانرها محدود است و� تحلیلی صورت نگرفته است. جای خالی در این کتاب بررسی این تصاویر و موجودات است ، نویسنده به شکلی کاملا اجمالی گروه بندی و� تقسیم بندی پیش و پس از اسلام را برای این موجودات و نقش آنها در شکل های گوناگون متون ارایه میکن� ، اما نه بیشتر. در کل اثر موجود برای افرادی که تمایل به مطالعه و� آشنایی در این ژانر را دارند به عنوان مقدمه و� معرفی راهگشا است، اما برای پژوهش یا تعمق ، حرف و� سخنی به دست نمی دهد.
عنوان و محتوا جز در ده بیست درصد اول کتاب ربطی با هم نداشتن. از یک جایی به بعد کتاب فقط درباره� روایتها� مختلف داستانها� معروف حرف میزنه و بس. پراکنده و غیر منسجم
خُب.خوندمش این کتاب رو.اعتراف می کنم که اصلاٌ قابل مقایسه با کتاب قبلی این نویسنده نیست.خیلی کتاب خاص و درست و درمانی است.معلومه که حسابی زحمت کشیده. توی این کتاب براتی دو تا ایده اصلی و محوری رو مطرح می کنه یکی ربط ادبیات شگفت ایرانی به دریا و دریانوردی که به نظرم خیلی ربط دقیق و حساب شده ای است و دیگری فانتزی پایمسستی .البته نظریات دگه ای هم درباره دیگر ابعاد ادبیات شگفت در ایران مطرح می کنه.ایراد کتاب این است که نویسنده ایده های بزرگ را در قالب یک کتاب مطرح کرده .بهتر بود که دو یا سه کتاب جداگانه رو به این مقولات اختصاص می داد.ولی با همه اینها این کتاب فصل تازه ای است در مطالعات ایرانی مربوط به شگفتی و اگر نویسنده همین خط و ربط رو در آینده ادامه بده می تونیم اون رو یک پیشگام در این دسته مطالعات به حساب بیاریم
این یکی از آن تجربیاتی است که به شما یادآوری میکن� "کتاب را از روی جلد قضاوت نکنید." در نگاه اول، جلد چشمگیر دیونام نوید رمز و راز و جادو را میداد� اما با ورق زدن صفحات دریافتم که هر جزئیاتی دریچها� به سوی روایتی غنی و پیچیده است.
از همان ابتدا کاملاً در کتاب غرق شدم. روایت براتی، هم پویایی و هم فراگیری خود را به نمایش میگذار� و من را به دنیایی میبر� که در آن افسانهها� باستانی ایرانی با رمز و رازهای مدرن در هم آمیختهان�. آنقدر مجذوب کتاب شدم که به سختی متوجه دنیای اطرافم میشدم� این خود گواهی است بر قدرت کتاب در جلب توجه و برانگیختن تخیل خواننده.
هماکنو� با اشتیاق منتظر پژوهش های بعدی این نویسنده هستم. برای هر کسی که عاشق فانتزی ایرانی با عمق فرهنگی و اندکی خیالپرداز� است، « ریونامه» کتابی ضروری است که حتی پس از اتمام آخرین صفحه، خاطره و تأثیرش باقی میمان�.