H μεγάλη έκρηξη στην Ανατολική Ευρώπη στο τέλος του εικοστού αιώνα, έθεσε επιτακτικά για άλλη μια φορά το ζήτημα της αυτοδιάθεσης των λαών. Ζήτημα που άμεσα συναρτάται με το πρόβλημα του εθνικισμού, του κρατισμού, του πατριωτισμού και του διεθνισμού και με το οποίο κατ' επανάληψιν ασχολήθηκαν μεγάλοι θεωρητικοί, διανοούμενοι και επαναστάτες, χωρίς όμως να πετύχουν την αποκρυπτογράφηση του. Έτσι το ζήτημα του εθνικισμού κατέληξε να αντιπροσωπεύει την μεγαλύτερη ιστορική αποτυχία της αριστεράς. Το βιβλίο που κρατάει στα χέρια του ο αναγνώστης φιλοδοξεί να συμβάλει με όρους ουσιαστικούς στα ερωτήματα που η πραγματικότητα θέτει, προσεγγίζοντας από πολλές, διαφορετικές και ενίοτε συγκρουόμενες σκοπιές και γωνίες το μεγάλο αυτό ζήτημα. Κοινός τόπος όμως όλων των συγγραφέων είναι η παραδοχή της πολυπλοκότητας και της πολυσημίας του εθνικού φαινομένου, ως φαινομένου πατριωτικού, φιλελευθέρου, δημοκρατικού, σοσιαλιστικού, εθνικοαπελευθερωτικού, ρατσιστικού, φασιστικού, εθνικοσοσιαλιστικού, με λίγα λόγια ως ενός δυναμικού συνόλου υπαρκτών εκδοχών που εξαιρετικά δύσκολα μπορούμε να το καταγράψουμε και ακόμη δυσκολότερα να το αποτιμήσουμε στη βαθύτερη λογική και λειτουργία του. Ναίρν, Καμένκα, Αξελός, Καλόμαλος και Λεβύ. Διαφορετικές αφετηρίες, διαφορετικές λογικές και εκδοχές. Όπως όμως και αν ερευνούν το φαινόμενο του εθνικισμού, συγκλίνουν όλοι λίγο ως πολύ στην άποψη ότι το δικαίωμα της διαφορετικότητας, της δημόσιας διαφωνίας για το νόημα της ύπαρξης και της αυτοδιάθεσης, δεν είναι πρόβλημα απλά "εθνικό". Είναι πρόβλημα ατομικό, γενικό, πανανθρώπινο. Πρόβλημα που κατεξοχήν αφορά τους πολίτες εκείνους που πιστεύουν ότι η εθνική και κοινωνική απελευθέρωση δεν είναι ανεξάρτητες από τον πολιτικό - πολιτιστικό αυτοκαθαρισμό.
Tom Nairn is a Scottish political theorist of nationalism. He is an Honorary Research Fellow in the School of Government and International Affairs at Durham University.
Nairn attended Dunfermline High School and Edinburgh College of Art before graduating from the University of Edinburgh with an MA in Philosophy in 1956. During the 1960s, he taught at various institutions including the University of Birmingham (1965-6), coming to prominence in the occupation of Hornsey College of Art (1967�70), after which he was dismissed. He worked at the Transnational Institute, Amsterdam from 1972�76, and then as a journalist and TV researcher (mainly for Channel 4 and Scottish Television) before a year at the Central European University with Ernest Gellner (1994�95) and then setting up and running a Masters course on Nationalism at University of Edinburgh (1995-1999). In 2001 he was invited to take up an Innovation Professorship in Nationalism and Cultural Diversity at the Royal Melbourne Institute of Technology, Australia, leaving in January 2010. Returning to the UK, he became a fellow at the Institute for Advanced Study at Durham University in 2009.