صادق زیباكلام مفرد در سال ۱۳۲۷ درمحله بازارچه آب منگول تهران متولد شد. وی استاد علوم سیاسی، نگارنده و دانشور ایرانی با گرایشها� اصلاحگرایان� و نوآزادیخواهان� است. او دکترای علوم سیاسی از دانشگاه برادفورد دارد و هماکنو� استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد است.
تألیفات: ما چگونه، ما شدیم: ریشهیاب� علل عقب ماندگی در ایران، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه غرب چگونه غرب شد؟ (چاپ اول: ۱۳۹۵) هاشمی بدون رتوش: پنج سال گفتگو با هاشمی رفسنجانی، صادق زیبا کلام، فرشته سادات اتفاق فر، تهران: روزنه جامعهشناس� به زبان ساده، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه مقدمها� بر انقلاب اسلامی، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه فرهنگ خاص علوم سیاسی (دربرگیرنده کلیه اصطلاحاتی که به «ایسم» ختم میشون�)، حسن علیزاده، صادق زیبا کلام (مقدمه)، تهران: روزنه سنت و مدرنیته: ریشه یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه از دموکراسی تا مردم سالاری دینی: نگرشی بر اندیش سیاسی شریعتی و زمانه او، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه تحولات سیاسی و اجتماعی ایران ۱۳۲۰–۱۳۲۲� صادق زیبا کلام، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهه� (سمت) قربانیان، وقایع نگاری فرازها و فرودهای جنبش نوخاسته اصلاحات، صادق زیبا کلام، امیرهوشنگ شهلا، تهران: قطره آذری غریب، صادق زیبا کلام، نصیر عبادپور (به اهتمام)، تهران: بیدگل نهادها و اندیشها� سیاسی در ایران و اسلام، حمید عنایت، صادق زیبا کلام (مصحح)، تهران: روزنه از هانتینگتون و خاتمی تا بن لادن: برخورد یا گفتگو میان تمدن ها؟، صادق زیبا کلام، تهران: روزنه مبانی علم و سیاست، مرتضی صادقی، جواد شفیعپور� حسین عنایت مهدی، صادق زیبا کلام (زیرنظر)، تهران: رهپویان شریف افلاطون، توماس هابز، جان لاک، جان استوارت میل و کارل مارکس: پنج گفتار در باب حکومت، صادق زیباکلام، تهران: روزنه ایران در عصر نادر، مایکل اکسورتی، صادق زیباکلام (مترجم)، سیدامیر نیاکویی (مترجم)، تهران: روزنه گفتن یا نگفتن کتاب توهم توطئه هاشمی رفسنجانی و دوم خرداد عکسهای یادگاری با جامعه مدنی یادداشتها� انقلاب
زیباکلام در کتاب پنج گفتار در باب حکومت تلاش کرده است دیدگاه پنج تن از فلاسفه ، افلاطون ، توماس هابز ، جان لاک ، جان استوارت میل و کارل مارکس را در مورد حکومت مطلوب بررسی نماید . هنر زیباکلام در این کتاب کوتاه علاوه بر ساده نویسی فوق العاده مجسم ساختن فضا و روزگار هر یک از این فلاسفه است که به خواننده کمک می کند اندیش بر آمده آنان را در بستر زمان خود در نظر گرفته و بسنجد . زیباکلام در ابتدای هر فصل به تعریف حکومت مطلوب از نگاه هر یک از فلاسفه پرداخته ، سپس اندیش آنها را نقد کرده و در پایان خلاصه ای از دیدگاه هر یک این پنج نفر را بیان کرده است . او کتابش را با افلاطون و سپس توماس هابز شروع کرده که هر دو به گونه ای حامی حکومت مطلقه بوده اند . سپس نظرات جان لاک و جان استوارت میل به عنوان طرفداران دموکراسی و حاکمیت اکثریت و البته در مورد استوارت میل تاکید بر حق اقلیت در برابر اکثریت را بررسی کرده و در پایان به نظریه متفاوت کارل مارکس پرداخته است . البته زیبا کلام حجم بیشتری از کتاب را به نظریه کارل مارکس اختصاص داده ، از فردریش هگل و تعریف دیالکتیک آغاز کرده و سپس تفاوت اندیش مارکس با هگل و در پایان نظریه مارکس ، تضاد طبقاتی و اهمیت اقتصاد ، ابزار تولید ومناسبات تولید را بررسی مختصری کرده است . شاید تنها مشکل کتاب حجم کم آن و بررسی اندیش های فقط پنج فیلسوف به شکل خلاصه باشد ، زیباکلام همانگونه که در فصل عصر روشنگری در کتاب غرب چگونه غرب شد نشان داده اشراف کاملی بر این موضوع دارد . کاش زیباکلام به جای اتلاف وقت خود و شرکت در برنامه های شبکه لمپنی مانند من و تو یا طرح انواع اندیش های سیاسی بعضا عجیب و ناامید کننده به بسط و گسترش کتابهایی از این قبیل می پرداخت .
توی مقدمه کتاب، میخونی� که زیباکلام از خوبیها� سادهنویس� و آسیبشناس� سختنویس� حرف میزن�. کتاب هم با همین فرمون جلو میر� و این ۵ عقیده سیاسی رو به سادهتری� شکل و خیلی شفاف و واضح نقل میکنه� نقد میکن� و در آخر خلاصه میکن�. طوری که جای هیچ سوالی برای خواننده باقی نمیذار�. وجود خلاصهها� هم باعث میش� اگه بعدن خواستی درباره یکی از این موارد چیزی بخونی، میتون� اون چند صفحه رو دوباره بخونی و مطالب قبلی برات یادآوری بشه. این اولین کتابی بود که از زیباکلام خوندم و منو به شدت راغب کرد که بقیه کتابها� رو هم بخونم
کتاب های متعددی در رابطه با اندیش های سیاسی تالیف و ترجمه شده اند. ویژگی عمده این کتاب اما زبان ساده و جذاب آن است که مخاطب را حتی اگر علاقه مند به اندیش سیاسی نباشد جذب می کند. زیباکلام پنج گرایش عمده تاریخ اندیش سیاسی را برگزیده و آنچه را که درک کرده به سادگی بازگو نموده است. افلاطون ، توماس هابز ، جان لاک ، جان استوارت میل و کارل مارکس، اندیشمندانی که دیدگاه هایشان فرسنگ ها با هم فاصله دارد اما در اندیش هر کدام از آنها بخشی از حقیقت مشاهده می شود که به تناسب شرایط زمان مطرح ساخته اند.
برای من که در وادی سیاست،� پیاده و بیدانشم� خواندن این کتاب فرصتی مغتنم بود تا جانِ کلام اندیش� سیاسی متفکران بزرگ را بهشکل� تاریخی و زمانمن� و بهزبا� ساده و آسانفه� بیاموزم. نویسنده� این کتاب در مقدمه ضمن انگشتنهاد� به زبان نافهمیدنی غالب نوشتههای� که درزمینه� علوم انسانی بهزبا� فارسی وجود دارد،� مقصود خود را از این کتاب، توضیح و تبیین ساده و بیگر� علم سیاست معرفی میکن�. پنج گفتاری که در این مجموعه به آنه� پرداخته شده، بهترتی� عبارت است از: افلاطون، توماس هابز،� جان لاک، جان استوارت میل، کارل مارکس. نکته� شایانتوج� این است که مؤلف در بازشناساندن دیدگاهها� هریک از این نظریهپردازا� و تحلیلهای� که از نظرگاهها� آنان بهدس� میدهد� نقش اوضاع اجتماعی روزگارِ آن اندیشمن� را در شکلگیر� دیدگاه سیاسی خاصش بهخوب� میشکاف�. این نکتها� کلیدی است که در بسیاری مواقع از آن غفلت میکنند� بهخصو� کسانی که هر نظریه و دیدگاهی را صرفاً زاییده� ذهن اندیشو� میپندارن� و حکمها� صادرشده در آن را همیشگی تلقی میکنن�. سیر تاریخی رعایتشد� در فصلبند� کتاب، این امکان را به مخاطب میده� که دگردیسی اندیشها� سیاسی را از قدیمتری� روزگار تا دوران مدرن، پلهپل� و گامبهگا� بهروشن� دریابد. همچنی� در پایان هر بخش، چکیدها� از دیدگاهها� سیاسی هریک از این پنج تن بهدس� داده شده است که برای مرور آنچ� در هر فصل خوانده شده و احتمالاً پس از پایان آن، هنوز در ذهن پارها� مخاطبان تهنشی� و جاگیر نشده، سودمند است. اشکال عمده� این کتاب، بیارجاعبودن� است. در لابهلا� سطرهای این نوشتار، هیچ ارجاعی وجود ندارد. البته تصور میکن� این نقیصه تااندازها� ناشی از هدف آموزشی کتاب باشد؛ چراکه مؤلف در آغاز قصد آن را داشته که جزوها� درسی برای دانشجویا� فراهم کند و این جزوه بعدها بهصور� کتاب درآمده است. در جزوه� درسی چندان مجال ارجاعده� و اثبات مدعاهای مطرحشد� در متن ازاینطری� نیست؛ زیرا دانشجو� بهویژ� دانشجوی� که بهتازگ� با این موضوعات سروکار پیدا میکند� از تعداد زیاد ارجاعات احتمالی متن، گیج میشو� و اندکی از اصل مطلب بازمیمان�. این ارجاعدهیه� را بهتر است برای سطحها� پیشرفت� و پژوهشگرانه� مطالعات کنار گذاشت. بااینوصف� شاید بتوان از این کاستی چشم پوشید.
میخوا� ریویو رو با نقل قول چند سطری که خوندنش بسیار برام لذتبخ� بود شروع کنم؛ چند سطری که از همین کتاب، و مربوط به آرای جان استوارت میل، متفکر بریتانیایی سده� نوزدهم هست: �اعتقاد تعصبآمی� و سرسپردگی مطلق به یک عقیده فارغ از درستی یا نادرستی آن خطا و نامطلوب است. به اعتقاد میل، روش عقلایی در دفاع از یک نظر آن است که هر قدر هم که به صحت آن اعتقاد داشته باشیم، معذل� اعتقادمان را مطلق و کامل ندانسته و اجازه دهیم دیگران با آن مخالفت نمایند. از نظر میل، یگانه راه رسیدن به باور و اعتقاد عقلانی آن است که آن عقیده و نظر در معرض آرا و اندیشها� مخالف خود قرار گیرد. خلاصه سخن آنکه از نظر میل، مهمت� از نفس یک عقیده، راه رسیدن به آن است و حتی یک باور صحیح هم اگر از راه غلط به دست آمده باشد ارزش و اعتباری ندارد.�
در اولین سطر مقدمه نوشته شده: �این کتاب، ابتدا در شکل و شمایل یک جزوه درسی بود که برای یکی از شاگردانم نوشته بودم. ایشان در دانشگاه آزاد عهدهدا� تدریس مبانی علم سیاست -یکی از دروس پایها� رشته علوم سیاسی- شده بود...� نویسنده، آقای دکتر صادق زیباکلام، استاد تمام علوم سیاسی دانشگاه تهران، در ابتدا به جزوه بودنِ این کتاب اعتراف کرده! البته این بدین معنی نیست که کتاب خوبی نباشه، منتهی این جزوه بودن باعث شده که هیچ منبع و مأخذی در کتاب دیده نشه و پاورقیه� از ذکر منبع نقلِ قوله� تقریباً خالی باشن، که این نکتها� منفی هست. اما جزوه بودن، جنبه(ها) مثبتی هم داشته؛ مختصر و مفید بودن یکی از جنبهها� مثبت کتاب هست.
مثل سبک و سیاق همیشگی آثار دکتر زیباکلام، این کتاب هم ساده و روان پیش میر� و نکات و مطالب بعضاً پیچیده رو با زبانی ساده و تقریباً همهفه� ارائه کرده. و به عنوان یکی از بهترین گزینهه� برای شروع و ورود به مطالعه در عرصه علوم سیاسی میش� بهش نگاه کرد. برای منِ نوعی که دانشجوی مهندسی هستم و اطلاعاتم در این زمینه کم بود، مفید واقع شد و کمی زاویه دیدم رو باز کرد تا بدونم در ادامه باید به دنبال مطالعه در کدوم بخش از علوم سیاسی باشم. حتی میش� گفت که دانشآموزا� دبیرستانی هم میتون� از این کتاب استفاده کنن. پس خوندن این کتاب به کسانی که چیزی از علوم سیاسی نمیدون� و با ساختار نظامها� سیاسی ناآشنا هستن و میخوا� از سطح مبتدی شروع کنن توصیه میش�! البته این کتاب فقط به آرای پنج نفر از اندیشمندان این حوزه پرداخته و قطعاً مدلها� بیشتری در زمینه� نظامها� سیاسی ارائه شده که این کتاب برای علاقهمندا� فقط نقطه� شروع خواهد بود.
اگرچه کتاب بیشتر جنبه� اخباری و آموزشی داره اما هر کسی پس از مطالعه، نمیتون� ذهنش رو از تجزیه و تحلیل و مقایسه مطالب بازبداره. به شخصه آرای جان استوارت میل رو بیشتر پسندیدم! و حین خوندن چند سطری که در ابتدا نقل قول کردم، یاد افتادم: �شهید مطهری پیشنهاد دادند که یک استاد مارکسیسم در دانشکده الهیات تدریس کند از سوی دیگر استاد مدرسان اسلام هم عقایدشان را بیان کنند تا دانشجویان انتخاب کنند؛ نام این، آزادی تفکر است�. ساله� از این نوع نگاه گذشته و بماند که حالا وضعیت نگاه به این نوع نگاهه� در جامعه� ما چه طور است؛ شاید بیدلی� نبوده که دکتر زیباکلام در صفحه� اول کتاب این طور نوشته: �تقدیم به فقیه آزادیخوا� آیت الله حسینعلی منتظری�. قضاوت با خواننده.
پنج گفتار در باب حکومت اطلاعات مختصر و مفیدی از افکار پنج اندیشمند درخصوص اینکه چه حکومتی برای بشر مطلوب است ارائه می دهد فارغ از شخصیت سیاسی و اجتماعی نویسنده کتاب بدی نبود و اما اندیشمندان و نظریاتشان افلاطون و آریستوکراسی توماس هابز و حکومت مطلقه جان لاک و دموکراسی جان استوارت میل و لیبرال دموکراسی کارل مارکس و کمونیسم
کتاب خوبی است. کامل نیست ولی قصد هم ندارد باشد. میخواهد یک پک جمع و جور و خلاصه از پنج نوع حکومت باشد، که هست. بیشتر شبیه جزوه دانشگاهی است تا کتاب قابل ارجاع. اما خیلی وقت ها خواندن یک جزوه جمع و جور بیشتر خوشایند است.
اینگون� مینویس� که کتاب شروع مناسبی برای آشنایی با اندیشها� مدرن در امر سیاسی و� نظریهپردازیها� جدیدتر میباش�. نویسنده به اهداف کتاب وفادار میمان� به حاشیه نمیرو� و به صورت متنی روان در پنج گفتار به تشریح نظریهه� میپرداز�. اهداف هر نظریه و� چرایی به وجود آمدن آن، سوالات و دوران زندگی نظریه پرداز به خوبی و به اندازه� اهداف کتاب طرح میشو�. نکته� قابل ذکر تفاوتها� معنادار نظریات پنجگان� هست به خصوص فرقها� نظریه هابز و لاک و میل که ریشه های مشترکی دارند.
این کتاب نه نخستین اثر فارسی پیرامون اندیش سیاسی است و نه طبعا آخرین آن خواهد بود؛ چرا که در فارسی، آثار و منابع زیادی اعم از ترجمه و تالیف پیرامون اندیش سیاسی این پنج متفکر داریم. اما یک تفاوت مهم میان این اثر و برخی آثار مشابه وجود دارد و این تفاوت خلاصه میشو� در: روانی و سادگی انشای این کتاب در مقایسه با آثار دیگر. *این بخش از مقدمه کتاب به خوبی مزیت این کتاب رو نشون میده. بیان ساده آقای زیباکلام در بیان اندیشها� سیاسی این پنج متفکر به طوری که یک خواننده عادی مثل من با سهولت و لذت کتاب رو بخونه و بفهمه بسیار ستودنیه.
کتاب مانند سایر آثار دکتر زیباکلام متنی روان و سلیس دارد. فکر می کنم دکتر برای این کتاب جامعه دانشجویان مقطع کارشناسی علوم سیاسی را مدنظر داشته چون حال و هوای کتاب بیشتر به جزوات دانشگاهی می خورد تا کتابی براساس استانداردهای علمی. کتاب منبع و مرجع و ماخذی ندارد.
کتابی متوسط درباره حکومت، افلاطون، هابز، لاک، میل و مارکس که به درد دبیرستان میخور� و اگر قرار باشد جزوه� دانشجویان علوم سیاسی باشد، من :-| کتاب دکتر بشیریه در باب مفاهیم اصلی سیاسی رو بیشتر پسندیدم و به نظرم زیباکلام در این کتاب، کلمات رو هم دقیق به کار نبرده است.