Thomas Mann was a German novelist, short story writer, social critic, philanthropist, essayist, and Nobel Prize laureate in 1929, known for his series of highly symbolic and ironic epic novels and novellas, noted for their insight into the psychology of the artist and the intellectual. His analysis and critique of the European and German soul used modernized German and Biblical stories, as well as the ideas of Goethe, Nietzsche, and Schopenhauer. His older brother was the radical writer Heinrich Mann, and three of his six children, Erika Mann, Klaus Mann and Golo Mann, also became important German writers. When Hitler came to power in 1933, Mann fled to Switzerland. When World War II broke out in 1939, he emigrated to the United States, from where he returned to Switzerland in 1952. Thomas Mann is one of the best-known exponents of the so-called Exilliteratur.
A艧a臒谋'da ya艧ayan Hans Castorp'un Davos'taki Berghoff'ta tedavi g枚ren kuzeni Joachim'i 3 hafta s眉recek bir ziyaret i莽in yola 莽谋kmas谋yla ba艧layan hikayede bazen Berghoff sakinlerinin i莽 d眉nyas谋na bazen de Castorp'un karakterine, d眉艧眉ncelerine dair analizler okuyacaks谋n谋z. Diyaloglar bazen gere臒inden uzunmu艧 hissi verse de genel itibar谋yle keyifli ve d眉艧眉nd眉r眉c眉 bir eser.
Romanul este scris 卯n stilul vremurilor c芒nd timpul avea o nesf芒r葯it膬 r膬bdare. Lungi descrieri 卯n fraze filozofice 卯nc芒lcite (capitolul 鈥淪tudii鈥� e aproape de necitit) 葯i, pe alocuri, pre葲ioase 葯i plictisitoare. Ca 葯i 鈥淐asa Buddenbrook鈥�, 鈥淢untele vr膬jit鈥� este un roman de idei 葯i mai pu葲in de ac葲iune, cu intrig膬 0. Sunt descrise 卯n am膬nunt st膬ri, oameni, idei, sentimente, caractere, simptome, vremuri, obiceiuri, atmosfer膬, dar nu se 卯nt芒mpl膬 ceva concret. Proz膬 pur膬, arid膬, teutonic膬 desf膬葯urat膬 pe sute de pagini. Necesit膬 tenacitate 葯i concentrare ca s膬 rezi葯ti p芒n膬 la cap膬t, c芒nd consta葲i epuizat c膬 te a葯teapt膬 volumul II, chiar u葯or mai lung ca primul. 馃う馃徎鈥嶁檧锔�
B眉y眉l眉 Da臒, Thomas Mann鈥櫮眓, 枚l眉m眉, ya艧am谋, a艧k谋, hastal谋臒谋 ve hatta zaman谋 anlatt谋臒谋 felsefi bir roman. Roman, kahraman谋 Hamburglu gemi m眉hendisi Hans Castrop鈥檜n, kuzeni Joachim鈥檌 陌svi莽re Alplerinde, Davos yak谋nlar谋nda, tedavi g枚rd眉臒眉 sanatoryumda ziyarete gidi艧iyle ba艧l谋yor. Thomas Mann, hayat谋n 枚z眉ne dair pek 莽ok felsefi meseleyi anlatabilmek i莽in ger莽ek ya艧amdan uzak bu inziva yerinin roman谋na do臒ru bir mek芒n olaca臒谋n谋 d眉艧眉nm眉艧. Bir s眉re sonra, Hans Castrop鈥檜n da kuzeni gibi hasta oldu臒u anla艧谋l谋yor ve b枚ylelikle o da k谋sa s眉reli臒ine kuzenini g枚rmeye gelmi艧 bir ziyaret莽iden sanatoryumda 艧ifa bulmaya 莽al谋艧an hastalardan birine d枚n眉艧眉nce art谋k t眉m roman谋n bu hastanede ge莽ece臒ini anl谋yoruz.
Zaman谋n sorgulanmas谋 romanda 枚nemli bir yer kapl谋yor. Bunu en ba艧ta roman kahraman谋n谋n zaman谋 alg谋lay谋艧 bi莽iminde g枚r眉yoruz. Hans Castrop鈥檜n roman谋n i莽indeki zaman谋n谋n milad谋, buraya geldi臒i g眉n olmas谋 sebebiyle Sal谋 g眉n眉d眉r. Castrop鈥檜n alg谋lad谋臒谋 zaman谋n haftal谋k d枚ng眉s眉 Sal谋 g眉nleri tamamlanmaktad谋r. Thomas Mann, bir莽ok roman谋n ana konusu olan zaman olgusunu, 眉莽眉nc眉 boyut olarak da kat谋yor anlat谋s谋n谋n i莽ine:
鈥淢ak芒n谋, duyular谋m谋zla, g枚rmeyle ve dokunmayla alg谋layabiliyoruz, iyi, ama zaman duyumuz nerede? Bana s枚yler misin bir zahmet? G枚rd眉n m眉, kalakald谋n. 鈥�
Romandaki, zamanla ilgili en 莽arp谋c谋 anlat谋 ise 130.sayfada ba艧layan 鈥淶aman Duygusu 脺zerine Aras枚z鈥� ba艧l谋kl谋 b枚l眉m.
B眉y眉l眉 Da臒鈥檇aki t眉m bu felsefi sorunlar谋n merkezinde 鈥渉astal谋k鈥� duruyor ku艧kusuz. Roman bu olguyu 枚ne 莽谋karmas谋 ve Hans Castrop鈥檜n kuzeni Joachim鈥檌 ziyareti ile bana Thomas Bernhard鈥櫮眓 鈥淲ittgenstein鈥櫮眓 Ye臒eni鈥� roman谋n谋 hat谋rlatt谋. Bu romanda iki dost ayr谋 hastanelerde kalmaktad谋r. Roman谋n kahraman谋 yine B眉y眉l眉 Da臒鈥檇aki gibi akci臒erlerinden rahats谋zd谋r ve dostu Paul鈥櫭� Viyana鈥檇aki bir hastanede ziyarete gider. Paul Wittgenstein ise psikiyatri tedavisi g枚rmektedir.
B眉y眉l眉 Da臒鈥檇a, Proust鈥檜 hat谋rlatan hastal谋kla ilgili b枚l眉mler de en az zamanla ilgili k谋s谋mlar kadar ilgimi 莽ekti:
鈥淎ma Joachim鈥檌n i莽i hasta, d谋艧谋 da 莽ok s谋cak- hastal谋k y眉z眉nden. Hastal谋k insan谋 daha da bedensel yap谋yor, salt bir bedene d枚n眉艧t眉r眉yor. D眉艧眉nd眉kleri onu 枚ylesine 艧a艧谋rtt谋 ki hemen inceleyen bak谋艧lar谋n谋 Joachim鈥檌n 莽谋plak g枚臒s眉nden ay谋r谋p bak谋艧lar谋n谋 枚ks眉rmekten ve derin soluk al谋p vermekten ya艧 i莽inde kalm谋艧 o yumu艧ak bak谋艧l谋 iri g枚zlerine kayd谋rd谋. O g枚zler 艧imdi h眉z眉n i莽inde onlar谋 izleyenin 莽ok 枚tesindeki bir bo艧lu臒a do臒ru bak谋yordu.鈥�
229.sayfadaki 鈥淪onsuzluk 脟orbas谋 ve Birdenbire Ayd谋nlanma鈥� ba艧l谋kl谋 b枚l眉mde, bu defa hastal谋k ve zaman谋, zaman谋n hastayken alg谋lan谋艧谋ndaki farkl谋l谋臒谋 anlama 莽abas谋 i莽inde okuyoruz. Bu b枚l眉mler roman谋n e艧siz anlat谋m谋na de臒erli katk谋lar yaparak B眉y眉l眉 Da臒鈥櫮� Thomas Mann鈥櫮眓 romanlar谋 i莽inde farkl谋 bir zirveye kondurmu艧. 脰l眉m眉, 250.sayfada edebiyat莽谋 Herr Settembrini鈥檇en dinliyoruz. Ya艧am谋 Hans Castrop anlat谋yor:
鈥淣eydi ya艧am? Bilen yoktu. Ya艧am, ya艧am oldu臒u anda kendi bilincine var谋yor ama kendisinin ne oldu臒unu bilmiyordu.鈥�
Herr Settembrini, roman i莽inde bir yerlerde g枚r眉n眉p kayboluyor. Bazen 枚l眉m gibi derin meselelerin, bazen siyaset gibi s谋臒 ve d眉nyevi i艧lerin retori臒ine soyunuyor.
鈥淪ettembrini鈥檔in s谋ralamas谋na ve a莽谋klamas谋na g枚re, d眉nyay谋 ele ge莽irmek i莽in iki ilke kenetlenmi艧ti; bunlar g眉莽 ve hak, zul眉m ve 枚zg眉rl眉k, bat谋l inan莽 ve bilgi, de臒i艧mezlik ve co艧ku, de臒i艧iklik ve ilerlemeydi. Bunlar谋n ilkine Asya, 枚b眉r眉ne de Avrupa ilkesi denebilirdi 莽眉nk眉 Avrupa ba艧kald谋r谋y谋, ele艧tiriyi ve d枚n眉艧眉m眉 sa臒layan eylemlerin k谋tas谋yd谋. Buna kar艧谋n, d眉nyan谋n Do臒u yar谋s谋 eylemin ger莽ekle艧emedi臒i bir s眉k没netin ve hareketsizli臒in i莽indeydi. Zaferi hangisinin kazanaca臒谋 belliydi: Ayd谋nlanma ve kusursuzlu臒a giden ak谋lc谋 ilerleme kazanacakt谋鈥︹€�
Romanda, bu kadar a臒谋r felsefi meselenin yan谋nda a艧ka da yer var tabii. Hans Castrop, hastanede tan谋d谋臒谋 Clavdia Chauchat adl谋 bir kad谋na 芒艧谋k oluyor ve roman谋n en sonunda Heraclitus鈥檜n kaleminden 莽谋km谋艧a benzer sat谋rlarla kar艧谋la艧谋yoruz.
鈥淎h, biliyorsun, a艧k. Beden, a艧k ve 枚l眉m t眉m眉 bir b眉t眉nd眉r, ayn谋 艧eydir 莽眉nk眉 beden hastal谋k ve 艧ehvet demektir ve 枚l眉m眉n nedenidir; evet, her ikisi de, a艧k ve 枚l眉m de etle ba臒lant谋l谋d谋r ve deh艧etin ve g眉莽l眉 b眉y眉n眉n kayna臒谋d谋r.鈥�
B眉y眉l眉 Da臒鈥櫮�, Thomas Mann鈥櫮� ve felsefi romanlar谋 sevenler i莽in tavsiye ederim, ancak Thomas Mann okumaya ba艧lamak i莽in uygun bir roman de臒il, temposu biraz a臒谋r. 陌lk kez Mann okuyacaklara her zaman oldu臒u gibi 鈥淰enedik鈥檛e 脰l眉m鈥� ya da Tonio Kr枚ger鈥漣 枚neriyorum.
础濒谋苍迟谋濒补谤: Thomas Mann, B眉y眉l眉 Da臒, Can Yay谋nlar谋, 陌stanbul, 2009. s. 87- 163-164-197-222-339-421.
2.cildi bitirmeden puanlamak 莽ok do臒ru gelmese de -sonu莽ta "kalemimi geri vermeyi unutmay谋n." diye bitti bu cilt- kendi i莽inde insan谋n sinirlerini bozacak denli yava艧 akan -ki bu bir senatoryumdan beklenen 艧eydir- ve bana k眉莽眉k bir 莽ocukken babaannemlerle gitti臒im benzer (veremsiz) tatilleri hat谋rlatan sat谋rlara bo臒an bir kitap oldu. Bu benzerlikten dolay谋 莽ok nesnel yakla艧am谋yorum. B眉t眉nc眉l yorumu ikinci cildi bitirince yazaca臒谋m.
Yogun bir okuma oldu. Kafam allak bullak su anda...
脰ncelikle kitabin genel i莽eri臒i; Hans Castrop kuzenini hastaligi y眉z眉nden kald谋臒谋 saglik merkezinde ziyaret edip birazda kalmak icin gelir ama ziyareti sona ermeden hasta oldugu aciklanir ve sonra uzun bir sure burada kalir.
Ilk basta kitabi okudu臒um s眉re boyunca kafamda okurken olu艧an hastane kavrami 艧u oldu; icine 莽ekti臒ini b谋rakmayan, 枚l眉m眉n眉 bile n枚tr bir sey gibi hatta biraz da alaya alircasina ge莽i艧tiren ve herkesi sagliksiz belleyip 'zamanini' 莽alan bir birim olarak g枚rd眉m. Icine aldigini bir daha birakmak istemeyen bir canavar..
Ama zamanla doktorlar谋n ve o zamanlarda b枚yle yerlerin oldu臒unu ogrendikce rahatlasamda yapilan m眉dahaleler ve devam eden doktor- asil kahraman diyaloglarinda oldugu gibi hep bir alaycilik ve sanki sadece hastayi kiskivrak ele alma 莽abas谋 vardi. Hatta bir ara kitapta 莽ocu臒u bilerek mi hasta ettiler acaba diye bile d眉艧眉nd眉m. Settembrini de durmadan zamanla ve onlarin sahteliklerini vurgulayici konusmalari bu kanimi iyice pekistirdi.
Bunun disinda Marusya'yi seven asker kilikli ve olmaya 枚zenen kuzeni Joachim'le beraber yapt谋klar谋 diyaloglar ve ba艧latt谋臒谋 枚nc眉l眉k 莽ok iyiydi Bazen d眉艧眉nceleri ve yaptiklari farkli y枚nlere gitse de cok ilginc buldum Hans karakterini .
En sacma buldu臒umda bu kadar tekduze bir yasamda nasil olurda zaman gecer ve hizli gecer?
Begendim ama gercekten arka planda beynimde donup duran hastane fig眉r眉n眉 sevmedim.
Yorumumu ikinci cildin okumas谋n谋 bitirdikten sonra girece臒im. Ancak puanlama konusunda b眉y眉k de臒i艧iklikler olmayacakm谋艧 gibi hissetti臒imi s枚yleyebilirim.
Prad啪ioje galvojau, kad kaip nors 寞veiksiu pirm膮 tom膮 ir paskui d臈siu 拧alin, ta膷iau Hanselio pranc奴zi拧kai i拧veblentas meil臈s prisipa啪inimas (gan臈tinai originalus ir matosi, kad ne veltui lovoje gul臈damas jis t膮 anatomij膮 studijavo) ir dalis jo istorijos iki to ka啪kuo primin臈 mano pa膷ios paauglyst臋 ir tuo pagavo. Skaitysiu ir antr膮 tom膮. 沤i奴r臈siu, ar v臈l kils noras d臈ti 拧alin - labai erzina atmosferos dviveidi拧kumas (vietoj aklimatizacijos pripai拧yt tuberkulioz臋!) ir visos tos mandagyb臈s.
"Beklemek ileriye do臒ru acele etmek, zaman谋 ve i莽inde bu an谋 bir arma臒an yerine bir engel gibi g枚rmek, de臒erlerini yads谋y谋p yok ederek zihninde 眉zerlerinden atlay谋p ge莽mek demektir." biraz anlam bozuklu臒u var gibi g枚r眉nse de g眉zel bir ifade.
"Muntele vr膬jit" este o carte dup膬 care nu po葲i citi prea repede alt膬 carte, 卯葲i trebuie un respiro, 卯n care s膬 se a葯eze toate st膬rile prin care ai trecut de-a lungul celor peste 900 de pagini.
Hans Castorp, personajul principal, 卯葯i viziteaz膬 v膬rul, pe Joachim Ziemssen, la sanatoriul interna葲ional de boli pulmonare din Berghof, Elve葲ia, unde acesta se afl膬 internat de c芒teva luni. De葯i vizitatorul are 卯n plan s膬 r膬m芒n膬 doar trei s膬pt膬m芒ni al膬turi de ruda sa, dup膬 c芒teva episoade de febr膬, se transform膬 葯i el 卯n pacient al consilierului aulic Behrens, medicul 葯ef, care 卯i recomand膬 s膬 r膬m芒n膬 "la orizontal膬" p芒n膬 se pune pe picioare. Dar problemele actuale scot la iveal膬 altele mai vechi la pl膬m芒ni, astfel c膬 t芒n膬rul Castorp ajunge s膬-葯i petreac膬 SUS, pe muntele vr膬jit, 葯apte ani. Cum va suporta omul de la 葯es via葲a de la munte? Ce va face el 卯n tot acest timp? Sunt 卯ntreb膬ri la care cititorul va g膬si r膬spunsurile al膬turi de Hans. Un lucru este 卯ns膬 cert, 卯nc膬 de la bun 卯nceput: sus, timpul pare c膬 st膬 pe loc, iar boala 葯i moartea sunt cuvintele de ordine. Cele cinci mese pe zi, curele de odihn膬 pe balcon, plimb膬rile pe munte 葯i discu葲iile pe teme filozofice cu umanistul Settembrini 葯i iezuitul Naphta fac parte din rutina zilnic膬 a lui Castorp, care va fi nevoit s膬-葯i accepte soarta 葯i s膬 se foloseasc膬 de orice prilej pentru a 卯nv膬葲a. Da, 卯nv膬葲are, iat膬 cheia acestui (bildungs)roman, iar t芒n膬rul recunoa葯te c膬, dac膬 ar fi r膬mas JOS, probabil ar fi fost un inginer naval obi葯nuit, pe c芒nd aici, la 卯n膬l葲ime (sesiza葲i metafora 卯n膬l葲imii!), are ocazia s膬-葯i cultive cea mai bun膬 variant膬 a sa. Din peisajul at芒t de complex al romanului, nu puteau lipsi nici fiorii amorului, pentru c膬 Hans se 卯ndr膬goste葯te la prima vedere de Clavdia Chauchat, o pacient膬 de la "masa ru葯ilor bine", dar va trebui s膬 biruiasc膬 aceast膬 iubire prin renun葲are 葯i st膬p芒nire de sine. Cu adev膬rat savuroase sunt "b膬t膬ile" 卯n idei dintre cei doi intelectuali (Naphta 葯i Settembrini) pentru salvarea sufletului 卯nv膬葲膬celului lor Hans Castorp, iar Mann le dedic膬, generos, pagini 卯ntregi. De fapt, autorul pune mare pre葲 pe formarea personajului principal, a c膬rui evolu葲ie este evident膬 la finalul c膬r葲ii.
Thomas Mann (n. 6 iunie 1875 - d.12 august 1955) este, dup膬 cum se 葯tie, laureat al premiului Nobel pentru Literatur膬, 卯n 1929, 卯n special pentru romanul "Casa Buddenbrook". Ce am sesizat la Mann, 卯n mod special, pe l芒ng膬 pasiunea sa pentru profunzimea firii umane, este c膬 are o precizie de geograf 卯n descrieri 葯i localiz膬ri 葯i c膬 nu este prea darnic cu tr膬s膬turile fizice ale personajelor, atribuindu-le: ba un nas prea sub葲ire, ba pome葲i prea ridica葲i, ochi sa葯ii, gur膬 bo葲it膬 etc.
Romanul poate s膬-葲i plac膬 la nebunie sau nu, nu exist膬 o cale de mijloc. Thomas Mann 卯葲i 葲ine cartea 卯n m芒ini datorit膬 farmecului s膬u de literat rafinat, iar atunci c芒nd termini de citit realizezi c膬 ai r膬mas cu ceva constructiv, c膬 葯i tu ai evoluat odat膬 cu Hans.
"Tu spui c膬 noi suntem aici nu ca s膬 devenim mai inteligen葲i, ci ca s膬 ne vindec膬m. Dar trebuie s膬 le po葲i 卯mp膬ca pe am芒ndou膬, b膬iete".
"..art谋k be艧 duyuma da inanmaz oldum." diyor Hans Castorp, ziyaret i莽in gitti臒i sanatoryumda belirsiz bir s眉re bulunmak zorunda kald谋臒谋nda ve bunu hi莽 yad谋rgamad谋臒谋nda. 陌nsan bedenine, ruhuna, 莽evresine farkl谋 ve derin bir bak谋艧 geli艧tirirken zaman alg谋s谋n谋n de臒i艧mesiyle ya艧am谋 da bir belirsizli臒in ard谋na s眉r眉kleniyor sanki. "zaman hi莽 kesintiye u臒ramadan ayn谋 akarsa elimizden kaymaya ba艧lar" diyor ve sislerin ard谋ndan onun ya艧ad谋klar谋n谋n ger莽ekli臒ini ar谋yoruz. Biraz soluklan谋p 2.cilde merakla ba艧layaca臒谋m.
Ben b枚yle kitaplar谋 ilk ilk gen莽lik ve neredeyse 莽ocukluk 莽a臒谋nda 莽ok s谋k /severek okurdum; hele olmak istedi臒i meslekler listesinin ilk s谋ras谋 hep 鈥渄oktorluk鈥� olan bir k谋z i莽in burada anlat谋lanlar a艧谋r谋 heyecanl谋 olurdu. 艦imdi, ilk cildin sonunda; bu karl谋 da臒lar aras谋ndaki sanatoryum鈥檜 ziyaret etti臒ime memnun, ama ister istemez de doktor kimli臒inden s谋yr谋lamadan, hikayelerini 枚臒renmek ho艧uma gitse de, eskiden olsa 莽ok daha fazla severdim diye d眉艧眉n眉rken buldum kendimi. Ama, ben burada 3 hafta kalaca臒谋m sanarken , yolculu臒un etkileri bilinmedik uzunlukta da s眉rebilir tabi, bakaca臒谋z.
Evde ve i艧te 鈥淗ala bu kitab谋 bitiremedin mi?鈥� sorusunu bir kez daha duymamak i莽in g眉莽 bela gecenin bir yar谋s谋 bitirdi臒im bir kitap oldu B眉y眉l眉 Da臒. Yar谋m b谋rakmay谋 becerebilsem, yar谋da b谋rak谋lmay谋 hakeden bir kitapt谋 kendileri.
Bu kitap nas谋l Nobel alm谋艧 艧a艧k谋n谋m. Tamam tamam, haddimi a艧mayay谋m:) Demek ki daha iyi yaz谋labilece臒i 枚ng枚r眉lememi艧 o y谋llarda.
脰ncelikle, yaz谋m kurallar谋 a莽谋s谋ndan eksik ve yanl谋艧larla doluydu kitap. Ba臒la莽 olan de鈥檒er dahil herhangi bir yaz谋m hatas谋na katlanamayan ve m眉temadiyen d眉zelten benim gibi bir okuyucu i莽in zor bir s眉re莽 oldu, her sat谋r sonuna kendimce d眉zeltmeler yazd谋臒谋m. Konu ise 莽o臒u kitapla benzer; yatay varolu艧, hastal谋k, a艧k, 枚l眉m鈥� Hay谋r platonik a艧k谋 anlad谋k da, hastal谋k temeli g眉zel bir zeminde i艧leneydi ke艧ke. Hans Castorp, ki kendisi ba艧 karakterimiz olur, organik anlamda hasta bile olmayabilir. A艧谋k olmay谋 bir hastal谋k olarak saymazsak tabi:) Ama a艧谋k olmak insan谋n ate艧ini y眉kseltebilir mi ki? Belki de yazar谋n vermek istedi臒i mesaj budur:)
鈥�..hazmedilmemi艧 g谋dalar谋n bir insan谋 daha g眉莽l眉 yapmad谋臒谋 gibi beklemekle ge莽en zaman谋n insan谋 ya艧land谋rmad谋臒谋n谋 s枚yleyebiliriz.鈥� Buna g枚re ben hep gen莽 kalaca臒谋m san谋r谋m:) Beklemek de ger莽ekten b.k gibi bir 艧ey. Hazmedilmemi艧 g谋da diyerek nezaket g枚stermi艧 pek sevgili Thomas Mann.
鈥淎l谋艧masa da k枚k salabilir.鈥� dedirtiyor yazar Herr Settembrini鈥檡e. Peki; ger莽ekten de al谋艧masa da k枚k salabilir mi insan? Suyun i莽inde uzun s眉re kal谋nca zay谋flayan bitki k枚kleri gibi, topra臒谋 ile ilk bulu艧mas谋nda kuruma ihtimali de olabilir bu k枚klerin, 枚yle de臒il mi? Yaprak d枚kme pahas谋na k枚k salal谋m m谋?
鈥淜orkar谋m ki biz olmas谋 gerekti臒i gibi de臒iliz. Hi莽bir bi莽imde. Biz b眉y眉k bir olas谋l谋kla ya艧am谋n sorunlu 莽ocuklar谋y谋z, i艧te bu kadar.鈥� dedi Hans Castrop son sayfalarda uygarl谋k d谋艧谋 bir yakla艧谋mla, 鈥榮en鈥� diye hitap edip, sevgisini itiraf etti臒i Clavdia鈥檡aya.
脰d眉n莽 al谋nan bir kur艧un kalemi geri vermeyi d枚rt g枚zle beklemek ile e艧de臒erdi onun a艧k谋:)
Senelerdir okumak istedi臒im ama berbat 莽evirisi y眉z眉nden en az yirmi kere okumaya ba艧lay谋p, yirmi kere okumay谋 b谋rakt谋臒谋m kitap. Ne yaz谋k ki ba艧ka 莽evirisi yok. Anlayamad谋臒谋m 莽evirmen almanca m谋 bilmiyor t眉rk莽e mi bilmiyor. Bu 莽eviri ile bu kitab谋n bas谋lmas谋 Thomas Mann'a hakaret diye d眉艧眉n眉yorum.
脺莽 haftal谋臒谋na kuzenini tedavi g枚rd眉臒眉 senatoryumda ziyaret etmek i莽in yola 莽谋kan Kahraman Hans Castorp, bir anda kendini t眉berk眉loz hastalar谋n谋n aras谋nda ger莽ek ya艧amdan kopuk bir ruh hali i莽inde bulur. Burada tan谋艧t谋臒谋 insanlarla ayd谋nlanma, zaman/mekan alg谋lar谋, teknoloji, sanat ve daha bir 莽ok alanda girdi臒i sohbetler 眉zerinde uzun zaman d眉艧眉nmeyi gerektiriyor. Hasta insan谋n bedene odakl谋 ya艧am alg谋s谋 ile sa臒l谋kl谋 insan谋nki aras谋ndaki farklar谋 d枚nemin bilimsel geli艧melerine de yer vererek sadece bununla kalmay谋p felsefi kapsamda derin d眉艧眉nsel zemin sa臒l谋yor. 陌kinci cildine de haz谋r olunca ba艧layaca臒谋m. Tam bir klasik roman! Kesinlikle okumadan 枚lmeyin! . . 鈥淵a艧am, onurunu yitirmi艧 bir ruhun macera dolu yolunda at谋lan bir sonraki ad谋mdan ve maddenin, onu uyand谋ran her ne ise, o 艧eye kar艧谋 duyarl谋l谋k kazanmas谋 ve onu kabullenmeye haz谋r okulundan 枚te bir 艧ey de臒ildi.鈥� 鈥淗谋nz谋rl谋k beyim, ele艧tirinin ruhudur ve ele艧tiri ilerlemenin ve ayd谋nlanman谋n 枚z眉n眉 sa臒lar.鈥� 鈥溍嚸糿k眉 s枚z insanl谋臒谋n g枚rkemiydi ve ya艧ama onur katan bir tek oydu.鈥� 鈥� Sonsuzlukta ne b眉y眉kl眉k, k眉莽眉kl眉k ne s眉reklilik ne de de臒i艧im diye bir 艧ey vard谋.鈥� 鈥淗o艧g枚r眉 k枚t眉l眉臒e kar艧谋 g枚sterilirse su莽a d枚n眉艧眉r.鈥� 鈥� Derler ki ancak ac谋 莽eken ac谋 莽ekene yol g枚sterebilir ve onu iyile艧tirebilir. Oysa insan kendisinin tutsa臒谋 oldu臒u d眉艧眉nsel bir g眉ce t眉m眉yle egemen olabilir mi? Vurgun yemi艧 biri, kurtar谋c谋 olabilir mi?鈥� 鈥溎皀san, kendini kurtarmak yerine kendini b谋rakmal谋 ve y谋k谋lmas谋na izin vermeli...鈥�
陌莽sel bir yolculuk kitab谋 diyebiliriz. Kitab谋 okuduktan sonra asl谋nda otobiyografik 枚臒eler de i莽erdi臒ini 枚臒rendim. Mann da kitab谋n kahraman谋 Castop gibi ziyaret i莽in sanatoryuma gider ve doktor onu 枚ks眉r眉臒眉 nedeniyle muayene ettikten sonra sanatoryumda kalmas谋n谋 枚nerir. Mann da kitaptakinin aksini yaparak bu 枚neriyi kabul etmez ve bu kitab谋 yazmaya ba艧lar.
Olaylar sanatoryumda ge莽iyor. Hasta insanlar谋n d眉nyas谋n谋 g枚r眉p mutluluklar谋na, 眉z眉nt眉lerine 艧ahit oluyorsunuz.
Kitapta bir莽ok tema i艧lenmi艧. 脰zellikle zaman kavram谋 眉zerine yapt谋臒谋 莽枚z眉mlemelerden 莽ok etkilendi臒imi s枚ylemeliyim.
kitaplara ba艧lamadan 枚n s枚z, tan谋t谋m okuma al谋艧kanl谋臒谋m yoktur, spoilerdan dilim yand谋臒谋ndan. bunda da 枚yle giderek yanl谋艧 bir beklentiyle sayfalar ge莽irdim. sonradan bakay谋m ne okuyorum ben diye a莽t谋臒谋mda hans bey'in ba艧谋na geleceklerden habersiz konumundan 莽谋kt谋m ama romana bak谋艧谋m谋 d眉zeltmi艧 oldum. bahsetti臒im 艧ey a莽谋k莽a, s眉re莽ten ziyade sona odaklanmak. asl谋nda bu kadar basit durmas谋n谋 istemiyorum, benim romandan, yazardan beklentim anlat谋艧谋nda kendine 谋s谋nd谋rmas谋 ve ince ince sonu daha da etkileyici k谋lan unsurlar谋 ili艧tirmesi oluyor ki bitirince vay be diyerek, kitab谋 sondan ba艧a o izleri fark ederek bir s眉zeyim, tam steinbeck'in yapt谋rd谋臒谋 gibi. peki, bu kitap neydi? yazar sona ya da olaylara odaklanmam谋z谋 istemiyor, hatta sonra da de臒inece臒im as谋l g眉n眉n bilimsel geli艧melerinden bahsetmek istiyor da ilgisiz halk谋 da 莽ekebilmek can谋 s谋k谋la s谋k谋la (kan谋tlar谋m var) bu hikayeyi k谋l谋f谋 niyetine yan谋nda g枚t眉r眉yor. 1900lere yak谋艧mayacak bir stili vard谋, bu noktada teknik eksikli臒imi kabul ediyorum ama yaz谋 stili ahmet mithat efendiden halliceydi. belki gogol tarz谋 kar谋艧ma demek daha g眉zel durur, her ne de desek yazar谋n "neyse biz hikayemize d枚nelim" diye araya girmesi nas谋l i艧tir? ikinci bir iz de teknik, bilimsel konular谋 hi莽bir 艧eymi艧 gibi sohbete koymas谋. ili艧tirmesi de臒il koymas谋. italyan adamla, doktorla olan sohbette 枚yle bir ge莽i艧, do臒all谋k yok ki bi anda ders kitab谋 okumaya ge莽mi艧siniz san谋yorsunuz. belki 2. k谋s谋mdaki frans谋zca b枚l眉m眉 okuyup bunun da kitab谋n kozmopolit yap谋s谋ndan g枚rmem ho艧 d眉艧erdi ama ben bu kadar s眉rd眉rebildim. ancak bu ikinci noktayla ilgili ho艧 taraf da 艧u ki, o zaman谋n entelekt眉elinin nas谋l d眉艧眉nd眉臒眉n眉 anlama imkan谋 veriyor. t. mann dna'n谋n s枚z konusu olmad谋臒谋 zamanlardan histoloji, fizyoloji derslerine giri艧iyor, darwinin kuram谋na hakk谋n谋 teslim ediyor, ilkokuldan a艧ina oldu臒umuz bohr tipi atom-g眉ne艧 sistemi benzetmesini ortaya koyuyor ve daha bir s眉r眉 艧ey. evet, incelemek i莽in ho艧 bir kitap. b眉y眉l眉 da臒'da hans'la birlikte hayat谋n ne oldu臒u 枚zet olarak ortaya konuyor asl谋nda. "felsefe klasiklerinden" diye yorumlayanlar谋n da kitapta bunu g枚rd眉臒眉n眉 d眉艧眉n眉yorum.
Hans Castrop, kuzenini ziyarete Davos'taki senatoryuma 3 haftal谋臒谋na gider. Oradaki d眉zen garip bir 艧ekilde ilgisini 莽eker, sonra zaten kendisinin de ate艧i 莽谋kar ve o da yukar谋daki hayata dahil olur. Bu s眉re莽te, zaman, ya艧am, 枚l眉m gibi kavramlar 眉zerinde d眉艧眉necek 莽ok莽a f谋rsat谋 olur. Kitap bence olduk莽a ak谋c谋, her ne kadar baz谋 c眉mleler olduk莽a uzun, s眉sl眉 ve yer yer 莽evrilmemi艧 yabanc谋 kelimeler i莽eriyor olsa da, kitap kendine ba臒l谋yor konusu ve anlat谋m谋 itibariyle. Yukar谋daki hayat谋n rutini ve rahatlat谋c谋l谋臒谋, adeta zaman谋 durduran 枚zelli臒i bence o kadar g眉zel anlat谋lm谋艧 ki insan谋n neredeyse orada ya艧ayas谋 geliyor.
"Beklemek ileriye do臒ru acele etmek, zaman谋 ve i莽inde bir an谋 bir arma臒an yerine bir engel gibi g枚rmek, de臒erlerini yads谋y谋p yok ederek zihninde 眉zerlerinden atlay谋p ge莽mek demektir. Beklemek s谋k谋c谋d谋r denir, oysa b眉y眉k bir oranda zaman谋 kullanmadan ve deneyimlerinden ge莽meden t眉ketmek e臒lencelidir de. Hi莽bir 艧ey yapmadan bekleyen bir ki艧i, hi莽bir yarar谋 olmadan bir s眉r眉 艧eyi sindirim sisteminde y谋臒an bir obura benzer diyebiliriz."
"Asl谋nda bir yere yerle艧mek garip bir i艧tir ve belki de bunun nedeni, amac谋n yaln谋zca kendine hizmet etmesi ve o belirli s眉re biter bitmez ya da o s眉renin bitiminden k谋sa bir s眉re sonra, oray谋 terk edip eski durumumuza d枚nmeye kararl谋 oldu臒umuz i莽in yeni bir 莽evreye al谋艧man谋n ve onu benimsemenin getirdi臒i zorluktur."
"Arada s谋rada vazge莽ilmeyen ya艧ant谋 kurallar谋 insan谋 neden bitkinle艧tirir ve ilgisizli臒e yol a莽ar?"
"Zaman谋 yeni ve ilgin莽 艧eylerle doldurman谋n onun ge莽mesini sa臒lad谋臒谋-asl谋nda k谋saltmak demek istiyoruz-, buna kar艧谋n tekd眉zeli臒in ve bo艧 durman谋n zaman谋 a臒谋rla艧t谋rd谋臒谋 ve onun ak谋艧谋na engel oldu臒u kan谋s谋 yayg谋nd谋r. Oysa, bu her zaman b枚yle olmaz. Bo艧 durmak ve tekd眉zelilik bir an谋 ya da bazen bir saati bile uzat谋p can s谋k谋c谋 bir hale getirebildi臒i gibi, hi莽li臒e indirgenene dek, 莽ok b眉y眉k, hatta en b眉y眉k zaman dilimlerini de k谋salt谋p eritebilir."
Ich bin zu dumm f眉r dieses Buch. Durch den ersten Band hab ich mich noch durchgequ盲lt. Ab dem Zweiten habe ich geistig komplett abgeschaltet und den Text nurnoch 眉berflogen. Es ist ja nicht uninteressant aber sooo ewig lang und hochgestochen. Vielleicht hat TikTok und Social Media mein Gehirn auch einfach komplett zerst枚rt. Ich h盲tte auf meinen Bruder h枚ren- und die Finger davon lassen sollen. Das einzig Positive war, dass im Buch auf fast allen 760 Seiten, Bleistift Kommentare von meiner Mutter drin standen, die f眉r mich noch weniger Sinn machten als der Text selbst.
Thomas Mann ne yazm谋艧 olursa olsun zaten boynumuz k谋ldan ince. Ama belirtmek gerekiyor ki kitap tekd眉ze ilerliyor. Kahraman谋m谋z Hans Castrop鈥檜n bir sanatoryumda ya艧ad谋klar谋 ve zamana, ya艧ama, 枚l眉me, a艧ka dair felsefi g枚r眉艧leri anlat谋l谋yor. Kendi gibi di臒er hastalar谋n i莽 d眉nyas谋na da s谋k s谋k dal谋yoruz. Mann bu kitab谋 ile b眉t眉n felsefe bilimini 眉zerimize bo艧altm谋艧. Bakal谋m ikinci cilt nas谋l olacak?
Bu kitab谋 b枚yle deh艧et verici bir g眉nde bitirmek istemezdim. Sonunun olduk莽a co艧kun oldu臒unu tahmin ediyordum, tad谋na varabilmek i莽in bug眉ne b谋rakt谋m fakat ne yaz谋k ki bir g枚z眉m haberlerde, i莽ime sinmeden tamamlad谋m ilk cildi. A臒la sevgili yurdum...