"مسئلۀ «��نر»؛
زندگی ارزشمندتر از آن است که صرفِ پیدا کردنِ تعریفِ «��نر» شود.


0- اولش قصد کردم یه متنِ همین‌جور�� برای این کتاب بنویسم، ولی گفتم حیفه. البته قطعا زور می‌زن�� به مختصرترین شکلِ ممکن بنویسم.


1- خیلی ساده مسئلۀ ��نر چیه:
چجوری می‌ش�� که مارسل دوشان، یک پیشابگاه که امضا شده رو به عنوان اثر ��نری ارائه می‌ده�� خیلی هم توجه می‌گیر�� همین رخداد به غایت عجیب و «دنیای ��نر» رو تکون می‌د��.
��نرِ مدرن رخدادی عجیب است. خلاف‌آمد�� هرچیزی است که به صورت عرفی از ��نر سراغ داریم. همین اخیر که موزۀ ��نرهای معاصر، کالکشن و مجموعۀ آثار پیکاسو رو به نمایش عموم گذاشته، یه بنده‌خدای�� در توئتیر پیکاسو رو «��نرمندِ ماشروم‌زده�� نامید و خب، توئیتر فارسی هم بهش واکنش نشون داد و ترند شد حسابی؛ حالا بعدا (سرِ مرور کتابِ مهمِ «اهمیت امر زیبا در زمانۀ ما» از گادامر) از این ترندِ توئیتر بیشتر خواهم گفت، ولی اجالتا، اینکه این ��نرِ به اصطلاح مدرن، از چه حیث «��نر» است، مسئلۀ مهمیه. این کتاب هم دقیقا در مورد همینه.

2-متونِ نایجل واربرتون به غایت تمیز، دقیق و خوش‌خوا�� است و خواندن متن‌ها�� واربرتون از این لحاظ بسیار می‌توان�� آموزنده باشد. یادبگیریم که می‌شو�� ساده و شفاف نوشت و در عین حال دقیق بود (کلا با مغلق‌نویسی�� زیاده از حد، مشکل دارم).

3- نویسنده در 4فصل نظریه‌ها�� موجود برای فهم ��نر (مشخصا ��نرِ مدرن) را مورد بررسی قرار می‌ده�� و هر فصل پس از بیانِ سرفصل‌ه�� و کلیاتِ هر نظریه، به نقد نظریه می‌پرداز��. در فصلِ پنجم هم واربرتون، نظرِ خود در باب تفکر در مفهومِ «��نر» را شرح می‌دهد�� یک خطیِ حرف‌ا�� این است که سوالاتِ بهتری از مفهومِ ��نر برای درگیری ذهنی هست و بهتر است وقتِ آدم مصروف پاسخ به این پرسشِ تقریبا لاینحل نشود.

4- کلایو بل در سال 1914 کتابی به نام «��نر/Art» می‌نویس�� و «فرمِ معنادار» را تعریف اثر ��نری می‌دان��. در این دورۀ بحث از شأن ��نری نقاشی‌ها�� پل سزان، نقاش پست‌امپرسیونیست�� شهیر، مهم بوده است (جالب است قبل از خواندنِ این کتاب، داشتم کتابِ «جهان ادراک» از مرلو-پونتی را می‌خواند�� که سزان هم برای مرلو-پونتی، ��نرمندِ به غایت مهمی است). خیلی ساده، کلایو بل، فرم‌های�� (روابطی از خطوط و رنگ‌ه�� و...) که معنایی داشته باشند، تعریف اثر ��نری است. برای نمونه، شکستِ سوژه‌ها�� نقاشی به اشکال، نحوۀ خاصِ ضربۀ قلم و بازنمایی خاصِ رنگ‌ه�� در پست‌امپرسیونیست‌ه�� (برای اینکه حسی از پست‌امپرسیونیست‌ه�� داشته باشید، مثلا ون‌گو�� هم پست‌امپرسیونیس�� حساب می‌شو��) حرکتی خلافِ امپرسیونیست‌ها�� قبل از خود بوده اند که سویه‌ها�� شادان و روشن در نقاشی‌هایشا�� مهم بوده است. خلاصه، می‌بینی�� که فرمِ خاصی که پست‌امپرسیونیست‌ه�� گرفته بودند، معنایی دارد که معنای خود را در ضدیت یا دقیق‌ت�� زاویه با دیدگاه‌ها�� گذشته به بازنمایی در نقاشی نشان می‌ده��.
به نظریۀ بل نقدهای زیادی می‌توا�� وارد داشت، اما نظریۀ بل کمک می‌‌کن�� در مقابل انگاره‌ه�� و نظریه‌ها�� کلاسیکِ ��نر که شأن بازنمایانۀ ��نر را جدی می‌گرفتند�� بتوانیم قد علم کنیم (مشخصا نظریۀ محاکات، مشخصا شأن بازنمایانۀ ��نر را جدی می‌دان��). اما مشخصا نظریۀ بل روبروی توضیحِ ��نرهای بعد از اکسپرسیونیست‌ه�� و امپرسیونیست‌ه�� دیگر حرفی برای گفتن ندارد. ��نرِ مدرن عجیب‌ت�� از چیزی است که بل بتواند آن را توضیح دهد.

5- نظریۀ بعدی، نظریۀ «بیان احساس» از کالینگوود است. کالینگوود که فیلسوفِ مکتب آکسفوردی است، در اثری به سالِ 1938 بنامِ «قواعد ��نر/The Principles of Art» که از آثار اساسیِ نظریه ��نر در قرن 20 است، نظریۀ «بیان احساس» خود را شرح می‌ده��. یکی از مسائل کالینگوود این بوده است که خلافِ برداشت و «نظریۀ تکنیکی» از ��نر، شأن بیانِ احساساتِ ��نرمند و خالقِ اثر در ��نر را جدی کند. الان بیشتر حال ندارم نظریۀ کالینگوود را شرح بدهم، اما آثاری چند توسطِ نظریۀ کالینگوود شأن ��نریِ خود را از دست می‌دهن�� که عجیب است. برای نمونه، چون هیچکاک در اثرِ بی‌همتا�� خود، «سرگیجه/Vertigo»، به دنبالِ اثرگذاری بر مخاطب بوده است و نه بیانِ احساساتِ خود، نمی‌توا�� ورتیگو را یک اثرِ ��نریِ واقعی دانست. بیایید و این نظریه‌ا�� که از قله‌ها�� هیچکاکِ بزرگ را ��نر نمی‌داند�� مشکل‌دا�� بدانیم! آخه مرد مومن! ورتیگوی هیچکاک ��نر نیست؟ «ای تفو ای چرخ گردون تفو»!

6- در فصلِ بعدی مبتنی بر نظریۀ «شباهت خانوادگیِ» ویتگنشتاین دشوارۀ تعریفِ مفهومِ «��نر» را نشان می‌ده��. خیلی ساده (و طبعا نادقیق)، ویتگنشتاین با نظر به مفهومِ «بازی» نشان می‌ده�� به دستِ دادن یک تعریف بسته، جامع و مانع، از برخی مفاهیم ناممکن است و با رابطه‌ا�� متقاطع از شباهت‌هاس�� که می‌توانی�� یک مفهوم را توضیح بدهیم. معمولا در یک خانواده، اجزای مختلف صورتِ افراد به توزیع‌ها�� نامتقارنی میان اشخاص پخش شده است و سخت از بتوانیم نشان بدهیم دقیقا چرا این افرادِ شبیه به هم را خانواده می‌خوانیم�� اما به تقاطعِ عناصرِ مشابهی که به مشابهت میانِ نسبت‌ها�� دو به دو میانِ افراد خانواده پخش نشده است، می‌توانی�� یک «شباهت خانوادگی» را تشخیص بدهیم. مسئلۀ تعریف ��نر و اثر ��نری نیز همین است. یک مفهومِ باز است که نمی‌شو�� با یک تعریف بسته از آن حرف زد بلکه باید صرفا تقاطعی از شباهت‌ه�� میانِ آثار مختلف را فهم کنیم (طبعا بحث جزئیات مهمی داره که اینجا از دست رفته است).

یه حاشیه بگم؛ برخی از فیلسوف��/متفکرها رو هرچی ازشون می‌خون�� برام اعجاب‌آو�� جذاب اند. مثلا همین ویتگنشتاین یا فوکو. از اون سمت برخی مثلِ هگل همواره یه دافعه‌ا�� برای من دارد (طبعا که نمی‌گ�� هگل مهم نیست. خیلی دلیه این حرفم. ویتگشتاین برایم اعجاب‌آو�� جذاب است).

7- فصل بعدی هم به نظریۀ نهادی و قصدی-تاریخی پرداخته بود که به نظرم به غایت ضعف‌ها�� عجیبی داشت. جزئیاتی ازش مهم هست، ولی حالش نیست :)

8- در آخر واربرتون با نشان دادن ضعف‌ها�� جدی هرکدام از این نظریات (مشخصا دوتا از این نظریات «دورِ منطقیِ» باطل داشتند که خب، باید بدونیم که چقدر از بنیان یک نظریه رو می‌تون�� بزند زمین)، به این نتیجه می‌رس�� که «معقول‌تری�� فرضیه این است که ��نر را نه در سطح نمایش‌داده‌شد�� می‌توا�� تعریف کرد و نه در سطحِ رابطه‌ای�� نمایش‌داده‌نشده�� و «ماهیت همیشه در تغییر ��نر» واربرتون را به این فرضیه رسانده است که «"��نر" را نمی‌توا�� تعریف کرد چرا که، طبق شواهد، این معقول‌تری�� موضع است.»
خلاصه به نظرِ واربرتون خیلی بحثِ سختیه :))

9- قطعا این کتاب به عنوان یک اثر برای شروع مواجهه با نظریۀ ��نر خوب است و از لحاظ شفافیت متن و در کنارِ این نشان دادنِ «مسئله‌بودنِ�� تعریف ��نر، کتابی مقدماتی و خوب است. قبول کنید که یک کتابِ مقدماتی نباید مسئله‌ا�� را برای شما حل کند و اگر بتواند مسئله‌مندی�� یک بحث و شوقِ خواندنِ بیشتر را در دلِ شما روشن کند، اثری موفق است. کتابِ چیستیِ ��نرِ واربرتون از این لحاظ حقیقتا موفق است."

Mahshad Sabri is on page 250 of 1019 of شیاطین

"تویسنده یک سری اسامی ��نرمندان را قطار کرده بدون توضیح کافی درباره‌�� فلسفه‌�� تغییر رویکردها. تصاویر کم و با کیفیت پایین هستند. مترجم به خود زحمت نداده اسامی انگلیسی ��نرمدان را ذکر کند در نتیجه پیدا کردن اسم ��نرمندان تلاش مذبوحانه�� ی در اغلب موارد بی سر انجامی ‌اس��.

خدایا خدایا ما را از شر چنین کتاب‌های�� حفظ کن."