Å·±¦ÓéÀÖ

"İşte yaşam bu!" diyorum. İğrenç, saçma, budalaca ve hiçbir şey! Gerçek yaşam, sanat ve düşüncedir. Yaşamaya değer tek şey hayal gücüdür." (s.100)

Boşluk, ya da başka bir tabirle, fazla boş zaman insanı nasıl etkiler?

Öncelikle Saul Bellow kimdir? Bununla başlayım yorumuma. 1915'te Kanada Quebec doğumlu aslen Kanadalı bir yazar. Kendisi Nobel Edebiyat ödülü başta olmak üzere pek çok ödül kazanmış. Kitabın arka kapağında ABD'ye Rusya'dan gelmiş bir aileye mensup olduğu yazılmışsa da; aslen Quebec doğumludur.

Geçtiğimiz yıl Ankara'da bir sahafta bulup aldığım bu elimde tuttuğum baskı Cem Yayınları'nın Nobel serisinden çıkma. 1976 Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan Bellow'un onu üne kavuşturan Boşlukta Sallanan Adam (Dangling Man) adlı eserinin seçilmesi iyi bir tercih olmuş. İstanbul'da 1991'de basılan bu baskı saman kağıt daktilo tipi yazı karakteri, yapıştırma karton kapak üzerinde kime ait olduğunu bilmediğim bir çizime sahip. Elimdeki kitabın ya künye kısmı kayıp ya da hiç bulunmadığından kapaktaki çizimin kime ait olduğunu bilmiyorum ama konuya biraz yakın bir seçim olduğunu söyleyebilirim. Kitabın çevirmeni Neşe Olcaytu, Angela'nın Külleri çevirisiyle daha çok tanınan bir çevirmen. Bu kitap akıllarda daha çok üzerinde Nobel madalyonunun bulunduğu ve bir gazetenin set halinde verdiği baskıyla tanınır. O baskıyı da Neşe hanım çevirmişlerdi. Şimdilerde Okuyan Us yayınlarından yeniden basıldı aynı çeviriyle.

Eser 15 Aralık 1942'te başlayan bir günce şeklinde yazılmış. Boşluğun daha doğrusu "özgürlüğün" anlamını kavrayamayan, bu düştüğü boşlukta hayata; insanlara, dünyaya dair ciddi derin sorgulamalar yürüten bir adamı, Joseph'i anlatıyor. İlk başlarda durağan olan anlatım giderek akıcılaşıyor ve insanda merak duygusuyla koşut olarak empati de uyandırıyor. Karakteri boşluğa düşüren şey bir tür "Askere Alınmayı Bekleme" diyebiliriz. İşini bırakan karakterimiz askere alınmayı beklemektedir. "Belirsizlik" onu çıldırtırken "boş durmak" kişiliğini deforme ediyor, dönüştürüyor. Bu kitapta insan doğasına yönelik olarak pek çok analiz yapabilir dikkatli bir gözlemci. Bellow'un insan doğasını anlama konusundaki ustalığı da en az edebi ustalığı kadar dikkati çekmeli.

Özgürlük her zaman mutluluk mudur? Özgürlük, daha doğrusu, hangi koşullar altında insanı mutlu eder? Hepimiz hayalini kurmuşuzdur. "İşimiz olmasın, sabahları erken kalkmak zorunda olmayalım, sınırsız zamanımız olsun... Bütün bu kitapları sabah akşam okurdum" deriz mesela. Gerçekte böyle bir durum olsaydı ne yapardık?

Bellow'un bu kitabı her kütüphanede bulunması gereken kitaplardan. Tıpkı Ses ve Öfke, Çavdar Tarlasında Çocuklar gibi en temel klasikler arasında okumalı.

18.01.2019
M. B.