ŷ������

There is something eerily mysterious about this unfinished play, the only one that Kafka ever attempted to write. And if indeed part of the original draft was lost, then maybe we must look at his other writings to find more clues, in a way, everything he ever wrote seems to be interconnected.

On the other hand, if Kafka tried to fit his philosophical system into this play, then all the remaining fragments from this text are valuable. Because this means that this play can offer a theoretical basis, an interpretive key to understand the rest of his work.

What we definitely have here is a rare glimpse from inside the Castle. Two worlds that must remain separate at all costs and a prince who must choose the right side before sinking into chaos and confusion, so that the Castle does not become a Tower of Babel.

(view spoiler)[...Prince Leo looks like another Hamlet, it seems that the dead are seeking to reveal something to him while the living are plotting against him. The whole story seems like a Shakespearean nightmare where the winter of our discontent is replaced by the Kafkaesque version of the autumn of unbearable sadness (This autumn is sad beyond belief) (hide spoiler)]

There is a 1965 short film titled by Harry Kümel based on Kafka's play, with a very intriguing ending.

The Warden of the Tomb (Der Gruftwächter) Ο φύλακας του τάφου:

Αυτό το θεατρικό του Kafka αποτελεί για εμένα ένα μεγάλο μυστήριο. Ωστόσο φαίνεται πως ο συγγραφέας απέφευγε να αναφέρεται σε αυτό, πράγμα που είναι ένα μυστήριο από μόνο του.

Την εποχή που υπολογίζεται πως γράφτηκε το έργο, αν δεχτούμε ως χρονολογία το 1916, είναι η χρονιά που πέθανε ο Αυστριακός αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ (21 Νοεμβρίου 1916) και τάφηκε στην Kapuzinergruft (Κρύπτη των Καπουτσίνων). Δυο μέρες αργότερα ο Kafka μετακόμισε στην Alchimistengasse (οδός Αλχημιστών) 22, στην Πράγα, σε ένα μικρό σπιτάκι όπου είχε νοικιάσει η αδερφή του, η Ottla. Αρχικά σε εκείνο το σημείο στεγάζονταν οι φρουροί του κάστρου του βασιλιά Rudolf II, κατά τον 16ο αιώνα. Εκεί, σε αυτό το περιβάλλον γράφει αυτό το θεατρικό το οποίο θα παραμείνει ημιτελές.

Η υπόθεση του έργου έχει να κάνει με έναν πρίγκιπα ονόματι Leo, ο οποίος ζει σε ένα κάστρο, έχει πρόσφατα ανέλθει στην εξουσία (περίπου ένα χρόνο) και ετοιμάζεται να πάρει μια απόφαση σχετικά με το τάφο των προγόνων του (ηλικίας άνω των 400 ετών), που βρίσκεται σε ένα πάρκο (Friedrichspark) και φυλάσσεται από έναν ηλικιωμένο Φύλακα/ Φρουρό, ο οποίος ζει εκεί με την εγγονή του. Ο πρίγκιπας θέλει να προσθέσει ωστόσο έναν ακόμα φρουρό για την φύλαξη του τάφου:

"Ο φύλακας εκεί πάνω στο πάρκο δεν είναι αρκετός. Πρέπει να βάλουμε ακόμα έναν φρουρό κάτω στον τάφο. Προφανώς δεν πρόκειται για μια ευχάριστη δουλειά. Αλλά από την εμπειρία μου ξέρω πως πάντα θα υπάρχουν οι διατεθειμένοι και κατάλληλοι για κάθε είδος εργασίας".

Ο πρίγκιπας δίνει μεγάλη σημασία στην φρούρηση του τάφου γιατί:

"Για την οικογένειά μου αυτός ο τάφος αντιπροσωπεύει το σύνορο ανάμεσα στο Ανθρώπινο και το Άλλο. Και σε αυτό ακριβώς το σύνορο επιθυμώ να προσθέσω έναν φρουρό".

Όλοι οι υπόλοιποι στο παλάτι, ο αυλάρχης, η πριγκίπισσα (με την οποία είναι παντρεμένος ο Leo) και ο ακόλουθός της, διαφωνούν με την απόφαση του πρίγκιπα. Θεωρούν πως όποιος απομακρύνεται από την ισορροπία της ζωής θα καταλήξει να γίνει τύραννος. Και ο πρίγκιπας, εξαιτίας της διττής του φύσης, τείνει προς την ανισορροπία. Από την μία είναι το παρόν, τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από τη διακυβέρνηση του τόπου του, τα οποία βαριέται και τον κουράζουν, κι από την άλλη είναι το παρελθόν στο οποίο καταφεύγει αναζητώντας τρόπους ώστε να στηρίξει και να ενδυναμώσει τα θεμέλια της εξουσίας του. Έτσι όμως είναι σαν να σκάβει τα θεμέλια για να χτίσει κάτι σαν τον Πύργο της Βαβέλ (όποιος μένει κολλημένος στο παρελθόν μοιραία υποκύπτει στη σύγχυση και στην ασυνεννοησία καθώς δεν μπορεί να ακολουθήσει και να κατανοήσει την εποχή του).

Γιατί όμως έχει τόσο μεγάλη σημασία η φρούρηση του τάφου; Φοβερά και τρομερά πράγματα συμβαίνουν εκεί κάθε νύχτα. (view spoiler)[Κάθε βράδυ ο Φύλακας πρέπει να παλεύει με τα φαντάσματα (που έχουν ως αρχηγό τον πεθαμένο Δούκα Friedrich) ως το ξημέρωμα προκειμένου να τα κρατήσει περιορισμένα μέσα στον τάφο. Όπως ομολογεί ο ηλικιωμένος Φύλακας η δουλειά του είναι να μην αφήσει κανέναν να περάσει. Εδώ όμως δεν πρόκειται για εκείνους που είναι έξω από το πάρκο και θέλουν να μπουν μέσα. Αλλά για τους νεκρούς που θέλουν να επιστρέψουν στον κόσμο των ζωντανών. Τα φαντάσματα δεν διστάζουν να πουν ψέματα προκειμένου να ξεγελάσουν τον φύλακα, ότι τάχα είναι προσκεκλημένοι του πρίγκιπα Leo και ανάμεσά τους υπάρχει και το μικρό μαλλιαρό φάντασμα της κόμισσας Isabella που με χάδια και δάκρυα προσπαθεί να πείσει τον φύλακα να την αφήσει να βγει για να πάει στον πρίγκιπα και να του προσφέρει το χέρι της. Ο χρόνος μετράει διαφορετικά στο σύνορο όπου συναντιούνται οι νεκροί με τους πεθαμένους, μια νύχτα εκεί κάτω μπορεί να είναι ένας χρόνος στον επάνω κόσμο.

Εδώ έχουμε μια αντιστροφή της παραβολής του Vor dem Gesetz (Μπροστά στο νόμο). Εδώ δεν έχουμε έναν ζωντανό που με ένα τέχνασμα ή με τη βία δεν καταφέρνει να περάσει τη πύλη η οποία φρουρείται για να μπει, αλλά έχουμε τους νεκρούς που με βία και τερτίπια προσπαθούν να ξεγελάσουν τον φρουρό για να βγουν. (hide spoiler)]

Ποιο είναι το νόημα αυτής της ιστορίας; Δεν μπόρεσα να βρω πολλά. Ένα ερμηνευτικό κλειδί μπορεί να υπάρχει σε κάποιες έμμεσες αναφορές που υπάρχουν στη βιογραφία που έγραψε ο Max Brod για τον Kafka παραπέμποντας σε έναν άλλο φίλο κοινό τους φίλο, τον τυφλό συγγραφέα Oskar Baum (ο οποίος έγραψε εκτός των άλλων και θεατρικά):

"Κάνοντας λόγο για ένα θεατρικό που είχε γράψει - προφανώς τον Φύλακα του τάφου - όταν του ζητήσαμε επίμονα να μας το διαβάσει, είπε: "Το μόνο πράγμα που δεν είναι υπερφίαλο (dilletantish) σε αυτό το έργο, είναι το γεγονός πως δεν θα σας το διαβάσω". Βλέπε Baum, Oskar. “Erinnerungen an Franz Kafka,�� στο Literarische Welt, IV (1928).

Ο Oskar Baum μάλιστα είχε περάσει κάποιες ολιγοήμερες διακοπές παρέα με τον Kafka στο Zürau τον Ιανουάριο του 1918. Αυτές τις διακοπές θυμάται ο Kafka όταν του στέλνει την εξής επιστολή:

Προς Oskar Baum [Schelesen, αρχές του 1919]

Αγαπητέ Oskar πως τα περνάς αυτόν τον χειμώνα; Αλήθεια τα πράγματα δεν είναι ιδιαίτερα καλά. Εγώ να είμαι εδώ, να περνάω τον δεύτερο χειμώνα μου στην εξοχή, ενώ εσύ, που είχες κατευχαριστηθεί στο Zürau, να πρέπει να παραμείνεις στην Πράγα μέσα στα χιόνια και το κρύο. Κι αυτό παρ΄όλο που δεν γράφω καμία τραγωδία, καμία απολύτως, και σίγουρα καμία που να αξίζει όσο η δική σου, για την οποία θα ήθελα πάρα πολύ να μάθω πώς προχωράει (σσ. αναφέρεται στο Das Wunder/ το Θαύμα, ένα θεατρικό έργο του Baum).

Άλλες πιο άμεσες αναφορές για το συγκεκριμένο θεατρικό του Kafka δεν μπόρεσα να βρω. Στο A Franz Kafka Encyclopedia των Richard T. Gray, Ruth V. Gross, Rolf J. Goebel, Clayton Koelb, εκδ. Greenwood, 2005 σελ. 113, στο λήμμα Der Gruftwachter, το οποίο παραπέμπει σε γερμανική βιβλιογραφία αναφέρεται πως:

Ο Kafka είχε αρχίσει να περνάει ένα προσχέδιο του θεατρικού στη γραφομηχανή αλλά το κείμενο κόβεται στη μέση μιας λέξης, στο τέλος μιας σελίδας κάτι που σημαίνει πως το αρχικό χειρόγραφο ήταν μεγαλύτερο αλλά το υπόλοιπο τμήμα του έχει χαθεί".

Στο ίδιο λήμμα έχουμε ξανά αναφορά στον Oskar Baum ο οποίος θεωρεί πως ο "Kafka συνέλαβε αυτό το έργο ως φιλοσοφικό δράμα".

Αν ο Kafka προσπάθησε να χωρέσει το φιλοσοφικό του σύστημα μέσα στο θεατρικό, τότε τα όποια θραύσματα σώζονται από το κείμενό του είναι πολύτιμα. Γιατί αυτό σημαίνει πως μέσα από το κείμενο αυτό έχουμε μια θεωρητική βάση, ένα ερμηνευτικό κλειδί για να κατανοήσουμε και το υπόλοιπο έργο του.

Αυτό που έχουμε σίγουρα εδώ είναι μια σπάνια ματιά στο εσωτερικό του Κάστρου. Δυο κόσμους που πρέπει να παραμείνουν πάση θυσία χωρισμένοι κι έναν πρίγκιπα που πρέπει επειγόντως να διαλέξει τη σωστή πλευρά προτού να βυθιστούν όλα στο χάος και την σύγχυση. Έτσι ώστε να μην καταλήξει το Κάστρο να γίνει ένας Πύργος της Βαβέλ. (view spoiler)[Ο πρίγκιπας Leo μοιάζει σαν ένας άλλος Άμλετ, φαίνεται πως οι πεθαμένοι τον αναζητούν προκειμένου να του αποκαλύψουν κάτι την ώρα που οι ζωντανοί εξυφαίνουν συνωμοσίες εναντίον του. Το όλο έργο μοιάζει με σαιξπηρικό εφιάλτη εκεί όπου ο χειμώνας της δυσαρέσκειάς μας ( the winter of our discontent) γίνεται στην καφκική εκδοχή του ένα φθινόπωρο αβάσταχτης θλίψης (This autumn is sad beyond belief) (hide spoiler)]