ŷ������

"The Great Wall of China" (Beim Bau der Chinesischen Mauer), was written in 1917 and remained unpublished during the author's lifetime, besides the small parable "A Message from the Emperor" (Eine kaiserliche Botschaft).

This short story can be read in tandem with Kafka's two other smaller stories: The Refusal" (Die Abweisung) " and "The City Coat of Arms" (Das Stadtwappen).

As the narrative progresses, it becomes clear that the purpose of building the wall is not what it seems. Because as a wall of protection is inadequate.

It is made in piecemeal construction and raises suspicions that there are gaps and openings between the various sections. Besides that, there is no real danger from the people of the North. At least not for the people of the South. The vast, almost endless, distance between the two worlds is in itself the only protection needed.

During his research, the narrator discovers an even more probable, obscure and mysterious reason for building the wall. Someone wants it as the foundation to create a

Ο Kafka γράφει στις 24 Νοέμβρη 1912 (απόγευμα) στην αρραβωνιαστικιά του, τη Felice, μια επιστολή η οποία περιέχει ένα σύντομο κινέζικο ποίημα του ποιητή Jan-Tsen-Tsai (1716-97, εμφανίζεται επίσης ως Yuan Tzu-tsai ή Yuan Mei) το οποίο κατά κάποιο τρόπο περιγράφει τη σχέση τους:

ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΠΑΓΩΜΕΝΗ ΝΥΧΤΑ.

Μέσα στην παγωμένη νύχτα, απορροφημένος από το βιβλίο μου,
ξέχασα πως ήταν ώρα να πέσω για ύπνο.
Το άρωμα από το χρυσοκέντητο πάπλωμά μου
έχει εδώ και ώρα εξατμιστεί,
η φωτιά στο τζάκι έχει σβήσει.
Η ωραία ερωμένη μου που μέχρι τώρα συγκρατούσε
την οργή της με δυσκολία, αρπάζει τη λάμπα
και ρωτάει: Έχεις ιδέα τι ώρα έχει πάει;"

Αυτό το ποίημα απέκτησε μια ιδιαίτερη σημασία για τους δύο αυτούς ερωτευμένους δι' αλληλογραφίας (βλέπε επιστολή Ιανουαρίου της επόμενης χρονιάς: εκείνο το κινέζικο ποίημα έχει αποκτήσει τόσο σπουδαίο νόημα για εμάς). Το 1912 είναι η χρονιά που ο Kafka γράφει τη Μεταμόρφωση, ένα έργο που ίδιος χαρακτηρίζει ως τρομαχτικό και εξαιρετικά αποκρουστικό. Για εκείνον όπως αποκαλύπτει στο γράμμα που περιέχει το μικρό κινέζικο ποίημα, η Felice είναι το στήριγμα και η δύναμή του:

"Wenn es mir aber gelingt, dann verdanke ich es wieder nur dem starkenden Bewusstsein, Dich zur Freundin zu haben und auf einen Menschen, wie Du es bist, mich verlassen zu konnen.

But if I succeed, it will be due entirely to the fortifying knowledge of having you as a friend, and being able to rely on someone like you.

Όμως αν τα καταφέρω, θα οφείλεται ολοκληρωτικά στη ενδυναμӬτική γνώση πως είσαι φίλη μου, και στο ότι μπορώ να βασίζομαι σε κάποια σαν κι εσένα.

Κι αυτή η μικρή λέξη starkenden από το ρήμα starken σημαίνει ενισχύω, ενδυναμώνω, αναζωογονώ αλλά επίσης σημαίνει οχυ��ώνӬ. Χτίζω ένα τείχος προστασίας. Έτσι έβλεπε τη σχέση τους ο Kafka και πιθανώς και η ίδια η Felice (οι δικές της οι απαντήσεις δεν σώζονται) σαν ένα όριο ανάμεσα στη νύχτα που κυοφορεί τα λογοτεχνικά του δημιουργήματα, τους εφιάλτες και τις πνευματικές του αγωνίες που τον κρατούν ξάγρυπνο και τη νύχτα που επιφυλάσσει μια ζεστή αγκαλιά, αγάπη, έρωτα, ένα ζεστό κρεβάτι και ανάπαυση.

Ήθελε να κρατήσει μια ισορροπία ανάμεσα στους δύο κόσμους. Κατά βάθος πρέπει να γνώριζε πως όλα αυτά ήταν μέσα στο μυαλό του, πως προσπαθούσε να προστατευθεί από έναν ανύπαρκτο εχθρό, από έναν αόρατο κίνδυνο που υπήρχε μόνο μέσα στο κεφάλι του. Ωστόσο το τείχος προστασίας του ήταν διάτρητο, είχε κενά και χάσματα. Κι αυτός, μετέωρος ανάμεσα στους δύο κόσμους, ήταν εκτεθειμένος σε χίλιους δυο πραγματικούς ή φανταστικούς κινδύνους.

Είναι σαν να λέμε πως η δεσποινίδα Bauer ήταν το προσωπικό του Mauer (τείχος).

Και κάπως έτσι φτάνουμε στο καθεαυτό διήγημα "Το μεγάλο Τείχος της Κίνας" (Beim Bau der Chinesischen Mauer) το οποίο επίσης γράφτηκε στα 1917 και παρέμεινε αδημοσίευτο κατά τη διάρκεια της ζωής του συγγραφέα, πέρα από τη μικρή παραβολή "Ένα μήνυμα από τον αυτοκράτορα" (Eine kaiserliche Botschaft). Το συγκεκριμένο διήγημα μπορεί να καταστεί ιδιαίτερα κατανοητό αν διαβαστεί σε συνδυασμό με δύο άλλες πιο μικρές ιστορίες του Kafka: "Η απόρριψη" (Die Abweisung) και "Ο θυρεός της πόλης" (Das Stadtwappen).

Καθώς προχωρεί η διήγηση καθίσταται προφανές πως ο σκοπός της ανοικοδόμησης του τείχους δεν είναι αυτός που φαίνεται. Γιατί ως τείχος προστασίας αποτυγχάνει. Είναι κατασκευασμένο κομματιαστά και εκφράζονται υπόνοιες που υπάρχουν κενά και χάσματα ανάμεσα στα διάφορα τμήματα. Εκτός αυτού δεν υπάρχει κάποιος πραγματικός κίνδυνος από τους ανθρώπους του Βορρά. Τουλάχιστον όχι για τους ανθρώπους του Νότου. Η τεράστια, σχεδόν ατελείωτη, αέναη απόσταση ανάμεσα στους δύο κόσμους αποτελεί από μόνη της ικανή προστασία.

Όλα ωστόσο, από την επιλογή της μεθόδου της σταδιακής ανοικοδόμησης ως την καθιέρωση ενός ενιαίου εκπαιδευτικού συστήματος με κύριο άξονα τις τέχνες της οικοδομικής και αρχιτεκτονικής έχουν ως σκοπό να ενώσουν έναν λαό κάτω από μία κοινή ιδέα, έναν κοινό στόχο.

Κατά την έρευνά του ο αφηγητής ανακαλύπτει έναν ακόμα πιθανό, πιο σκοτεινό, μυστηριώδη και κρυμμένο σκοπό της ανοικοδόμησης του τείχους. Κάποιος το θέλει ως θεμέλιο για να δημιουργήσει έναν νέο Πύργο της Βαβέλ. Σε αυτήν την εκδοχή, ο παλιός Πύργος της Βαβέλ απέτυχε γιατί δεν είχε γερά θεμέλια.

Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη εκδοχή, στη σύντομη διήγηση με τίτλο: "Ο Θυρεός της Πόλης" (Das Stadtwappen) η οποία επίσης δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατο του Kafka, στην οποία η κατασκευή αναβάλλεται επ' αόριστον λόγω της αναβλητικότητας των ανθρώπων αλλά και της τάσης τους να αναλώνονται σε συγκρούσεις, διχασμούς και έριδες καθώς επίσης και του χάσματος ανάμεσα στις παλιότερες και νεότερες γενιές, οι οποίες έχουν διαφορετικές ιδέες, ανάγκες, αντιλήψεις και προτεραιότητες.

Αν το σινικό τείχος χτίζεται με προφανή σκοπό να αποτελέσει ένα τείχος προστασίας και με απώτερο σκοπό να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό και γερό θεμέλιο για την ανοικοδόμηση του Πύργου της Βαβέλ, τότε... ποιος είναι ο σκοπός της ανέγερσης ενός Πύργου της Βαβέλ;

"Das Wesentliche des ganzen Unternehmens ist der Gedanke, einen bis in den Himmel reichenden Turm zu bauen".

"Η ουσία της όλης επιχείρησης ήταν ήταν η ιδέα του να φτιάξουν έναν πύργο που να φτάνει ως τον Ουρανό".

Τι άλλο ξέρουμε για τον τρόπο που εννοεί ο Kafka την έννοια του Πύργου της Βαβέλ;

Τον έχει αναφέρει ξανά στον "Φύλακα του τάφου", όταν λέει "welche das Fundament zusammenscharrt, das etwa fur den Babylonischen Turm" πως δηλαδή ο πρίγκιπας σκάβει τα θεμέλια που χρειάζονται για να χτίσει κάτι σαν τον πύργο της Βαβέλ. Στο μεγάλο τείχος της Κίνας, το τείχος καθεαυτό χαρακτηρίζεται ως ημικύκλιο ή ένα τέταρτο του κύκλου "Die Mauer, die doch nicht einmal einen Kreis, sondern nur eine Art Viertel".

Αυτό σημαίνει πως ο νέος Πύργος της Βαβέλ προκειμένου να υπάρξει θα πρέπει να θεμελιωθεί ανάμεσα στους δύο κόσμους, ένα σύνορο που τελικά θα συνδέει τη γη με τον ουρανό (άνθρωπος - παιδί και Θεός - Πατέρας) και τους δύο κόσμους (βάρβαρο Βορρά και πολιτισμένο Νότο, τον κόσμο των αισθήσεων και τον κόσμο του πνεύματος). Είναι λοιπόν ο Πύργος της Βαβέλ η πολυθρύλητη πύλη που αναλόγως επιτρέπει ή εμποδίζει το πέρασμα από την μία ή την άλλη πλευρά από το ένα επίπεδο στο άλλο.

Και ποια είναι η σχέση του ίδιου του Kafka με όλο αυτό;

Και ο ίδιος ένιωθε πως έφερε μέσα του έναν Πύργο της Βαβέλ. Μια σπάνια ματιά στο εσωτερικό του, δίνει σε μια επιστολή του προς τον φίλο του, τον Max Brod, όπου προσπαθεί να του απολογηθεί για μια κρίση νευρικού γέλιου η οποία τον είχε πιάσει την προηγούμενη ημέρα. Ο Kafka έχει ομολογήσει και αλλού (σε επιστολή του στην Felice) πως τις πιο ακατάλληλες και σοβαρές στιγμές τον ευαίσθητο νευρικό του σύστημα τον πρόδιδε και τον εξέθετε στα μάτια των άλλων που σίγουρα θα είχαν δυσκολία να κατανοήσουν ή να δικαιολογήσουν την συμπεριφορά του: Ξεσπούσε σε νευρικά γέλια. Ήταν ένας τρόπος του για να εκτονώνει το άγχος και την πίεση που προέκυπτε από μια ορισμένη περίσταση. Από μια τέτοια αφορμή γράφει λοιπόν στον φίλο του ( Προς Max Brod Καρτ Ποστάλ, Πράγα 29 Αυγούστου [1913?]):

"Αγαπημένε Max, σκέφτηκα πως χτες πρέπει να σου έδωσα την εντύπωση ενός απαίσιου ανθρώπου, βασικά εξαιτίας του τρόπου που γελούσα την ώρα που αποχαιρετιστήκαμε. Συνάμα ήξερα, όπως το ξέρω και τώρα, πως με εσένα δεν χρειάζονται εξηγήσεις. Ωστόσο πρέπει να πω, περισσότερο για μένα κι όχι για σένα, πως αυτό που παρουσίασα χτες και το οποίο σε αυτήν τη μορφή μόνο εσύ, η F (σσ. η αρραβωνιαστικιά του Kafka) και η Ottla (σσ. η αδερφή του Kafka) γνωρίζετε σε αυτήν την μορφή (παρόλο που θα έπρεπε να το είχα καταπιέσει ακόμα και με εσάς) είναι βεβαίως μόνο ό,τι συμβαίνει σε έναν από τους ορόφους του εσώτερου Πύργου της Βαβέλ μου, και όλα όσα υπάρχουν πάνω και κάτω από αυτό, δεν μπορεί να γίνει κατανοητό από τους πολίτες της πόλης της Βαβέλ. Όπως και να έχει αυτό πιστεύω πως αρκεί, καίτοι προσπαθώ να διορθώσω όσα περισσότερα μπορώ με το αδέξιο χέρι μου".

Κάτι άλλο που είχε στο παρελθόν προκαλέσει νευρική κρίση γέλιου στον Kafka ήταν η καρικατούρα του Αυτοκράτορα.

Αν δούμε το "Μεγάλο Τείχος της Κίνας" ως μια παρωδία του πολιτικού συστήματος της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας αλλά και ως μια συμβολική εικόνα της διαρθρωτικής δομής ενός εταιρικού οργανισμού, σαν κι εκείνους για τους οποίους εργαζόταν ο Kafka, θα διαπιστώσουμε κάποια κοινά στοιχεία. Μια Βαβέλ ανθρώπων κάτω από ένα κοινό στέμμα, μια μέθοδος διακυβέρνησης όπου δεν σου επιτρέπει να έχεις άμεση και απεριόριστη πρόσβαση στο σύνολο της γνώσης που σχετίζεται με τους στόχους, τις αποφάσεις αλλά και το καθεαυτό ποιόν των φορέων που ασκούν την εξουσία, λίγο έως πολύ οι περισσότεροι οφείλουμε να υπακούμε σε αποφάσεις που δεν έχουμε πάρει οι ίδιοι, χωρίς να τις καταλαβαίνουμε ιδιαίτερα, χωρίς να ξέρουμε αυτούς που τις παίρνουν για λογαριασμό μας και οι οποίοι μπορεί πολύ συχνά να είναι τελείως ηλίθιοι ή να είναι και οι ίδιοι ανδρείκελα ενός άλλου φορέα εξουσίας.

Γράφει για παράδειγμα στη Felice, για τον πρόεδρο της εταιρίας του, τον Dr. Otto Přibram:

"Θα έπαιρνε πολύ για να σου περιγράψω πόσο σημαντικός είναι αυτός ο άνθρωπος. Αλλά πίστεψέ με είναι εξαιρετικά σημαντικός. Ένας συνηθισμένος υπάλληλος θεωρεί πως αυτός ο άνδρας δεν ανήκει στη γη αλλά στα ουράνια. Και συνήθως έχουμε ελάχιστες ευκαιρίες να μιλούμε στον Αυτοκράτορα, για το μέσο υπάλληλο η επαφή με αυτόν τον άνδρα - μια περίσταση πολύ συνηθισμένη σε όλους τους εταιρικούς οργανισμούς - ισοδυναμεί ως συνάντηση με τον ίδιο τον Αυτοκράτορα. Να μην παραλείψω πως όπως καθένας που έπειτα από μια γενική εξέταση αποδεικνύεται κατώτερος της θέσης του, αυτός ο άνδρας είναι για γέλια. Αλλά το να αφεθεί κάποιος να γελάσει με κάτι τόσο κοινότοπο και επιπλέον ενώπιον του σπουδαίου άνδρα είναι σωστή τρέλα". (8 με 9 Ιανουαρίου 1912 [1913])

Αυτό ωστόσο έκανε ο Kafka ο οποίος στη συνέχεια περιγράφει την κρίση νευρικού γέλιου με έναν ιδιαίτερα χιουμοριστικό τρόπο, και το γέλιο του ομολογώ πως είναι απολύτως μεταδοτικό, αν κρίνω από την προσωπική μου και άμεση αναγνωστική εμπειρία.

Και φτάνουμε στο μείζον ερώτημα: Ποια είναι αυτή η ανώτατη εξουσία;

" In der Stube der Führerschaft �� wo sie war und wer dort saß, weiß und wußte niemand, den ich fragte �� in dieser Stube kreisten wohl alle menschlichen Gedanken und Wünsche und in Gegenkreisen alle menschlichen Ziele und Erfüllungen. Durch das Fenster aber fiel der Abglanz der göttlichen Welten auf die Pläne zeichnenden Hände der Führerschaft".

"Στο δωμάτιο της εξουσίας - πού βρισκόταν αυτό και ποιοι κάθονταν εκεί κανένας από όσους ρώτησα ούτε τότε ήξερε ούτε τώρα γνωρίζει - σε αυτό το δωμάτιο πιθανώς όλες οι ανθρώπινες σκέψεις και επιθυμίες σχημάτιζαν έναν κύκλο και όλοι οι ανθρώπινοι στόχοι και επιτεύγματα σχημάτιζαν έναν αντίστροφο κύκλο. Ωστόσο από το παράθυρο έπεφτε στα χέρια της εξουσίας που κατέστρωνε τα σχέδια η αντανάκλαση των θεϊκών κόσμων".

Οπότε ακόμα και αυτή η απρόσιτη και ακριβοθώρητη εξουσία, δεν ξέρει τι κάνει, μόνο μια αντανάκλαση μπορεί να δει από κάτι άλλο, ανώτερο και δυσερμήνευτο, το οποίο καταφτάνει σε αυτούς με έμμεσο τρόπο. Κι ο αυτοκράτορας ο ίδιος, είναι περισσότερο σημαντικός για την εξουσία που συμβολίζει και όχι για την αληθινή εξουσία που κατέχει. Κατά τα άλλα δεν διαφέρει σε τίποτα από τους συνηθισμένους ανθρώπους. Κι αν ήθελε να σου μεταφέρει την αινιγματική γνώση της αντανάκλασης του παραθύρου, το μήνυμά του θα χανόταν μέσα στις αχανείς εκτάσεις της αυτοκρατορίας του "Αλλά εσύ κάθεσαι στο παράθυρό σου, την ώρα που νυχτώνει και ονειρεύεσαι το μήνυμα του αυτοκράτορα" το οποίο δεν θα λάβεις ποτέ.

Δηλαδή αυτό που συμπεραίνει με απλά λόγια ο Kafka είναι πως όλοι οι θεσμοί και οι φορείς εξουσίας υπάρχουν προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνύπαρξη των ανθρώπων, να ρυθμιστούν οι μεταξύ τους σχέσεις και η άγνοια (το μήνυμα χωρίς παραλήπτη) ο φόβος (οι βάρβαροι Βόρειοι λαοί), οι νόμοι και τα διατάγματα (διαταγή για αποσπασματική ανοικοδόμηση του τείχους) είναι μέσα που στοχεύουν στην υπακοή, συνεργασία των ανθρώπων και προορίζονται για να τους κρατούν ικανοποιημένους με το υπάρχον καθεστώς. Αυτό που ο ίδιος ο Kafka ονομάζει "Einheit!" δηλαδή "Ενότητα".

Ίσως γι' αυτό στο τέλος της διήγησης το μήνυμα των επαναστατών φτάνει πολύ αργά και είναι ιδιαίτερα απαρχαιωμένο (μια εκδοχή της σύγχυσης των γλωσσών της Βαβέλ, ένα μήνυμα που παραμένει χαμένο γιατί δεν φτάνει εγκαίρως στον παραλήπτη) για να συγκινήσει ή να ξεσηκώσει τους συγχωριανούς του αφηγητή, η αντίδρασή τους είναι να ξεσπάσουν σε γέλια. Είναι τόσο μεγάλος και τόσο ετερόκλητος αυτός ο κόσμος που καμία επανάσταση δεν θα μπορούσε να φτάσει ταυτόχρονα σε όλους τους ανθρώπους και να αντιπροσωπεύσει τις ανάγκες και τα αιτήματα της κάθε γενιάς ή εποχής. Πάντα θα υπάρχουν αυτοί που κόντρα σε όσους εξεγείρονται, θα συνεχίζουν να χτίζουν σαν συνεπείς εργάτες το θεμέλιο ενός επινοημένου κόσμου, πολύ απασχολημένοι με αυτό που κάνουν ώστε να σηκώσουν το κεφάλι και να δουν, πως στην πραγματικότητα "Δεν έχουμε αυτοκράτορα".