ŷ������

The Burrow (Der Bau) Το κτίσμα/ Λαγούμι.

Ανάμεσα στον Οκτώβρη - Νοέμβρη 1923 γράφει την ιστορία ενός ζώου που σαν τον τυφλοπόντικα ζει υπογείως και υποφέρει, μέσα στη μοναξιά του, από φανταστικές κι άλλες τόσες πραγματικές απειλές. Τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς γράφει την τελευταία του ιστορία, τη "Ζοζεφίνα ή ο λαός των ποντικιών" λίγους μήνες πριν αφήσει την τελευταία του πνοή.

Αυτά τα πλάσματα, τα κρυμμένα μέσα στη γη, λειτουργούν ως εκδοχές του εαυτού του, σαν ιδιότητες της νεανικής του ηλικίας που κάποτε είχε παρατηρήσει, κάποτε είχε προσπαθήσει να ξεφύγει από αυτές, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε.

Σε εκείνο το γράμμα της 28ης Αυγούστου 1904, προς τον φίλο του, τον Max Brod, από το οποίο άντλησε τη σκηνή της ομιλίας στο μπαλκόνι και ίσως για πρώτη φορά να συνέλαβε την έννοια της σύγχυσης των γλωσσών σαν ξύπνημα από τον έναν κόσμο στον άλλο και τη μετέφερε αυτούσια στο πρώιμο Beschreibung eines Kampfes (Περιγραφή μιας πάλης) γράφει χαρακτηριστικά:

�� Σκάβουμε μέσα μας, σαν τυφλοπόντικες και αναδυόμαστε μαυρισμένοι και αναμαλλιασμένοι από τις υπόγειες αμμουδερές μας κρύπτες με τα αξιολύπητα κόκκινα ποδαράκια μας απλωμένα για λίγη συμπόνια��.

��Wir durchwühlen uns wie ein Maulwurf und kommen ganz geschwärzt und sammthaarig aus unsern verschütteten Sandgewölben unsere armen rothen Füßchen für zartes Mitleid emporgestreckt��

Έναν τέτοιο μικρό τυφλοπόντικα συνάντησε εκείνη την ημέρα ο νεαρός (είκοσι ενός ετών) Kafka, στον δρόμο καθώς έκανε περίπατο με το σκύλο του. Κι αν στην αρχή του φάνηκε αστεία η εικόνα του τρομαγμένου ζώου, όταν εκείνο άρχισε να βγάζει φοβισμένες κραυγές (κς κς) ένιωσε λύπη ��το σαγόνι μου βυθίστηκε μέσα στο στήθος μου��. Γιατί είδε μέσα σε αυτήν την εικόνα τον εαυτό του προφανώς. Γιατί ένιωσε οικεία την αγωνία του ζώου.

Με τέτοια υπόγεια, αγχωμένα και τρομαγμένα αλλά και επίμονα, σχεδόν εμμονικά, πλάσματα που ωστόσο ξέρουν να παλεύουν, έστω και μάταια, ως το τέλος, επέλεξε να κλείσει τον κύκλο των ιστοριών του.

Ακόμα και όταν είναι αισιόδοξος, όταν ακόμα είναι σε θέση να ονειρεύεται πως θα καταφέρει να κάνει μια δική του οικογένεια και πως δεν θα καταλήξει αιώνιος εργένης - αγροτικός γιατρός, ξανά μέσα στην αμμουδερή τρύπα επιλέγει να χτίσει το σπιτικό του:

"Είχαμε σκάψει μια τρύπα στην άμμο και είχαμε βολευτεί μέσα. Τη νύχτα κουλουριαζόμαστε μέσα στην τρύπα, ο πατέρας τη σκέπαζε με κορμούς δέντρων και σκόρπιζε από πάνω κλαδιά και ήμαστε, όσο γινόταν, προστατευμένοι από τις θύελλες και τα ζώα. "Πατέρα" φωνάζαμε πολλές φορές φοβισμένοι όταν είχε σκοτεινιάσει εντελώς κάτω από τους κορμούς κι ο πατέρας αργούσε να φανεί. Όμως ύστερα βλέπαμε μέσα από μια χαραμάδα τα πόδια του, γλιστρούσε μέσα κοντά μας, μας χαϊδολογούσε λίγο, γιατί το άγγιγμα του χεριού του μας ησύχαζε, κι ύστερα κοιμόμαστε κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο. Εκτός από τους γονείς μας, ήμαστε πέντε αγόρια και τρία κορίτσια, η τρύπα ήταν πολύ στενόχωρη, όμως θα φοβόμαστε αν τη νύχτα δεν ήμαστε τόσο σφιχταγκαλιασμένοι ο ένας πάνω στον άλλο". (Ημερολογιακή καταγραφή 4ης Ιανουαρίου 1914, μετάφραση Α. Βερυκοκάκη)

Κι εκεί θα επιλέξει να αποσυρθεί, λίγους μήνες πριν πεθάνει, στην ιδέα ενός κόσμου κρυμμένου κάτω από τη γη, μόνος απέναντι στον εαυτό του ή μόνος ανάμεσα σε πλήθη, ωστόσο μόνος. Πάντα μόνος.

Στην ιστορία του Κτίσματος, του υπόγειου λαγουμιού μέσα στο οποίο ζει το παράξενο και αιωνίως αγχωμένο ζώο της υπόθεσης, συναντάμε επίσης αυτό που το ζώο ονομάζει ως κεντρική πλατεία του Κάστρου(Burgplatz), ένα κεντρικό κελί που αποτελεί συνάμα το τελευταίο και ασφαλέστερο καταφύγιό του, ένα οχυρό. Το υπόγειο κτίσμα, με την καταπακτή, την πλατεία, το λαβύρινθο των αμέτρητων λαγουμιών είναι αξεδιάλυτα δεμένο με το πλάσμα: ανήκετε σε εμένα κι εγώ σε εσάς. Είμαστε ενωμένοι.

Η ιστορία παρέμεινε ημιτελής. Σαν τον λαγούμι του ζώου, ημιτελές, ατελές, πανταχόθεν βαλλόμενον. Σαν τον ίδιο τον συγγραφέα. Ωστόσο υπάρχει μια μαρτυρία για το τέλος του έργου, αυτή που η τελευταία σύντροφος του Kafka, η Dora Dymant αποκάλυψε στον Max Brod: (view spoiler)[το ζώο πεθαίνει αλλά όχι πριν αναμετρηθεί και προβάλει αντίσταση στον εχθρό που αποκαλύπτεται. (βλέπε Stanley Corngold, Franz Kafka: The Necessity of Form, σελ. 286). (hide spoiler)]