ŷ������

در کتاب خاطرات خانه مردگان ، داستایوفسکی بزرگ از رنج برای خواننده می گوید ، رنجی که به خاطر جرم نکرده و هم به خاطر در محیط نامناسب بودن متحمل می شود .
شاید هم بتوان گفت استاد در این اثر هم خاطرات خود را از زبان دیگر زندانیان می گوید و هم با روانشناسی نسبتا دقیقی ، شناختی از روحیه تبه کاران قرن نوزدهم روسیه نشان می دهد . مجرمینی که به جرم های مختلف در آن زندان هستند ولی همه با هم در نداشتن احساس پشیمانی مشترک هستند .
او در حالات چند تن از این مجرمین هم دقیق می شود ، مثلا گازین کسی ایست که همواره در سرتاسر کتاب از او می ترسد و هر جا گازین وارد می شود احساس ترس را در نویسنده می توان یافت .
یا آکیمیچ ، افسر سابق که با همان خصوصیات افسری خود یعنی نظم و انظباط و قانون ومقررات به محیط وحشی زندان آمده یا پتروف عجیب که همیشه به دنبال چیزی ایست و معلوم نیست که به آن می رسد یا نه .

او همین طور از تضاد طبقاتی در جامعه زندانیان می گوید ، از این که نجیب زاده های لهستانی فقط با گروه خود معاشرت می کردند یا مثلا نجیب زاده داستان او همواره از طرف طبقه فرو دست تحقیر می شود و آنها او را از خود نمی دانند .
داستایوفسکی در میان این جامعه تبه کار و خطرناک دنبال انسانیت می گردد و آنرا هم پیدا می کند ؛ به همین گونه تعریف بسیار نابی هم از انسان ارائه می کند :
انسان عبارتست از موجودی که به همه چیز عادت می کند.��

شاید خاطرات خانه مردگان را از جهاتی بتوان با کتاب یک روز ایوان دنیسوویچ اثر الکساندر سولژنیتسین مقایسه کرد . به نظر من رنجی که در کتاب سولژنیتسین به تصویر کشیده شده ، شکنجه های محیط اردوگاه ، نوع غذا ، کیفیت کار ، رفتار نگهبانان همگی و همگی دهها مرتبه از خاطرات خانه مردگان سخت تر و مخوف تر هستند . شاید با مقایسه این دو زندان یکی در زمان تزار آلکساندر اول و دیگری در زمان استالین ، اندکی بتوان به تفاوت یک رژیم دیکتاتوری معمولی با یک دیکتاتوری دارای ایدئولوژی پی برد .