ŷ������

انتشارات نیلوفر چاپ جدید کتاب نقد ادبی و دموکراسی را منتشر کرد. این کتاب (با عنوان فرعی « جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید ») مجموعه‌ا�� از نوشته‌ها�� حسین پاینده درباره‌�� نظریه و نقد ادبی جدید است که با هدف دامن زدن به تکثر آراء و نیز به منظور تأکید بر شالوده‌�� دموکراتیک این حوزه از علوم انسانی منتشر می‌شو��. بحث نظری درباره‌�� رابطه‌�� ارگانیک بین دموکراسی و نقد ادبی، به‌طو�� خاص در مقاله‌ا�� با عنوان «نقد ادبی و دموکراسی» ارائه شده است، اما هر یک از جستارهای

به دعوت انجمن روان‌شناس�� ایران، حسین پاینده در نشست نوروزی این انجمن سخنرانی خواهد کرد. در این سخنرانی، با عنوان «چرا در مطالعات ادبی به روان‌شناس�� نیاز داریم؟»، دکتر پاینده به طرح این موضوع خواهد پرداخت که پژوهشگران ادبیات و منتقدان ادبی چگونه از مفاهیم و روش‌ها�� روان‌شناس�� برای تحلیل متون ادبی استفاده می‌کنن�� و چرا این همکاری میان‌رشته‌ا�� یکی از مبرم‌تری�� نیازهای مطالعات ادبی در کشور ما است. اطلاعیه‌�� انجمن روان‌شناس�� ایران درباره‌�� این نشست به قرار زیر

فاشیسم را معمولاً مفهومی مربوط به تاریخ سیاسی و ناظر بر ظهور رژیم‌ها�� خودکامه در آلمان، ایتالیا، اسپانیا، ژاین و چند کشور دیگر می‌دانی�� که در اواخر دهه‌�� اول قرن بیستم زمینه‌سا�� جنگ جهانی دوم شدند. اما افزون بر این، فاشیسم می‌توان�� در عادی‌تری�� رفتارهای روزمره‌�� افراد متبلور شود. از این منظر، رفتار اشخاص در محیط کار، رفتار همسایگان با هم در مجتمع‌ها�� مسکونی، حتی رفتار صمیمانه‌تری�� دوستان با هم می‌توان�� مصداق بارزی از فاشیسم باشد.

به اطلاع علاقه‌مندا�� به مباحث نقد ادبی و ادبیات داستانی می‌رساند�� حسین پاینده از هفته‌�� سوم فروردین ۱۴۰۴ دو کارگاه در این موضوعات برگزار خواهد کرد. ش رح محتوای این دو کارگاه را می‌توانی�� در ادامه بخوانید. ۱. اطلاعیه‌�� «کارگاه آشنایی با فرمالیسم در نقد ادبی» فرمالیسم آمریکایی (موسوم به «نقد نو») از دهه‌�� ۱۹۳۰ به صورت رویکردی بدیع در مطالعات نقادانه‌�� ادبیات نظریه‌پرداز�� و مطرح شد. فرمالیست‌ه�� اصرار می‌ورزیدن�� که متون ادبی را باید در درجه‌�� نخست به‌منزله‌��

روایت‌شناس�� را می‌توا�� «دانشی برای فهم روایت» تعریف کرد که می‌خواه�� به پرسش‌های�� از این دست پاسخ دهد: روایت چیست؟ از چه عناصری تشکیل می‌شود�� چرا انسان‌ه�� روایت‌ساز�� می‌کنند�� علت شیفتگی ما به روایت چیست؟ چرا واکنش‌ها�� مخاطبانِ مختلف به روایتی واحد تا این حد متنوع و متفاوت است؟ و ... . کتاب روایت: مفاهیم بنیادی و روش‌ها�� تحلیل می‌کوش�� این قبیل پرسش‌ه�� را با استناد به مفاهیم مطرح‌شد�� در نظریه‌ها�� روایت پاسخ دهد.

در یادداشت قبلی، تفاوت دو مفهوم مهم در ادبیات داستانی، یعنی «درونمایه» (theme) و «موضوع» (subject)، را توضیح دادم و دریافتیم که در کشور ما، در بسیاری از کتاب‌ه�� درباره‌�� ادبیات داستانی و حتی در سطح آموزش دانشگاهی، غالباً «درونمایه» را با موضوع داستان خَلط می‌کنن��. حال که دلیل اشتباه بودن این خَلطِ مفهومی را می‌دانیم�� بد نیست به تلقی‌ها�� نادرست از خود مفهومِ «درونمایه» بپردازیم. این بررسی از آن‌ج�� ضرورت پیدا می‌کن�� که در کلاس‌ها�� نقد ادبی و کارگاه‌ها��

در کارگاه‌ها�� داستان‌نویس�� اغلب از هنرجویان می‌خواه�� که وقتی داستان‌های‌شا�� را به بحث می‌گذاریم�� درونمایه‌�� آن را بیان کنند. مقصود از این کار این است که ببینیم آیا نویسنده در القای ایده‌�� مرکزی داستان موفق بوده و آیا به این منظور از تکنیک‌ها�� مناسب بهره گرفته است یا خیر. قاعدتاً اگر داستان کوتاه واجد ساختار روایتیِ سنجیده‌ا�� باشد، یعنی به‌گونه‌ا�� طراحی شده باشد که برشی از زندگی ارائه دهد و همه‌�� عناصر آن در همپیوندیِ انداموار با هم ایده‌�� مرکزی واحدی را

متن ادبی ماهیتاً فشرده است و به ایجاز میل می‌کن��. بر خلاف نویسندگان متون علمی (مثلاً فیزیکدانان یا پژوهشگران علوم آزمایشگاهی)، شاعران و داستان‌نویسا�� زبان را به منظور شرح و بسط و مثال آوردن به کار نمی‌برن��. در نزد ادیبان، زبان ابزاری برای سوق دادن خواننده به ژرف‌اندیش�� و کشف معناست، نه تصریح مبسوط و بیان مستقیم مقصود. در متون علمی، دور از توقع نیست که نویسنده برای روشنگری درباره‌�� مفاهیم یا توضیح درباره‌�� آزمایش‌ه�� و تحقیقاتش، مطالب را با جزئیات کامل شرح

در بخش قبلی این نوشتار استدلال کردیم که به منظور خوانش نقادانه‌�� متون ادبی و نوشتن تحلیل‌ها�� علمی و ژرف‌نگر�� از جمله لازم است که نظریه‌ها�� ادبی را بیاموزیم. این نظریه‌ه�� حکم چهارچوب‌های�� را دارند که نوشتار نقادانه را سامان می‌دهن��. اکنون بخش دوم این نوشتار را بخوانید که دومین شرط لازم برای یادگیری نقد ادبی را توضیح می‌ده��. مطالعه درباره‌�� نظریه‌ها�� ادبی، ما را با مجموعه مفاهیم و اصطلاحاتی آشنا می‌کن�� که در نقدهای عالمانه بر آثار ادبی باید به کار برده شوند.

اغلب پرسیده می‌شو�� که: روش درست برای یادگیری شیوه‌ها�� نقد ادبی و نوشتن نقدهای ژرف‌نگ�� چیست؟ شاید بد نباشد اندکی درباره‌�� «نقد ژرف‌نگر�� توضیح بدهیم. بسیار پیش می‌آی�� که وقتی نقد رمانی را می‌خوانیم�� با خود می‌گویی�� «من این رمان را قبلاً خوانده بودم، اما با خواندن نقد آن تازه به جنبه‌ها�� ناپیدا یا موضوعات مهمی پی بردم که از چشم من پنهان مانده بود.» آن‌گا�� منطقاً این پرسش مطرح می‌شو�� که آیا منتقدانی که نقدهای عمیق و تأمل‌انگی�� بر آثار ادبی می‌نویسند�� صرفاً