ŷ������

به نظر من یکی از ویژگیهای بسیار خوب آثار روشنفکران (از آنجا که مخاطبان عام را متوجه مسائل عمیق میکنند) باید شرح و بسط متفکرینی باشد که از آنها استفاده میکنند
ابوزید در معنای متن این کار را با افرادی چون زرکشی، سیوطی، غزالی (با تمرکز بر جواهر القرآن) و ابن هشام و در کتاب حاضر با امین الخولی و عبده (با تمرکز بر المنار) و طه حسین میکند
ویژگی دوم اثر ارزشمند روشنفکرانه این است که می تواند از برخی افراد که در دسته بندی عامیانه ما جا خوش کرده اند آشنایی زدایی کند. برای مثال آیا هیچ می دانستید که سیدقطب مانند امین الخولی «سرشت» قرآن را ادبی می دید و معقتد بود در پژوهش قرآن باید پیش از هرچیز به پژوهش ادبی پرداخت؟

کتاب «نوآوری، تحریم و تاویل» شامل همه نقاط قوت بالاست، اما یک نقطه ضعف بزرگ هم دارد: این کتاب نه یک «کتاب» تالیفی، بلکه مجموعی از سخنرانی های مختلف ابوزید است که چندصباحی پس از فوت او گردآوری و احتمالا بدون ویراست او چاپ شده است. از این رو به هیچ وجه غنا و قوام دیگر آثار او را ندارد و سطحی تر از انتظار خواننده آثار اوست؛ شعارزدگی سخنرانی در آن دیده می شود و ارجاعات دقیق یک نوشته علمی کمتر در آن به چشم میخورد
با این همه به چند دلیل این کتاب از اهمیت زیادی برخوردار است
اول اینکه اهمیت نوآوری در فهم دینی را هم در بستر فلسفی نشان می دهد و هم در بستر اجتماعی- یعنی با اشاره به مصائب فلسطین، جنگ شش روزه اعراب با اسرائیل و مسئله پررنگ استعمار در کشورهای عربی افریقا
دوم اینکه مانند معنای متن نوآوری خود را از دل سنتهای کلامی، عرفانی و تفسیری بیرون می آورد (که مکمل بسیار مهمی برای جابری است که این کار را با سنت فلسفی انجام می دهد) و مسیر احیا و بازسازی تفکر دینی را به هم وصل می کند
سوم اینکه دسته بندی ها و تمایزهای مهمی در آن دیده می شود (مثل نشان دادن اهمیت حنفی، ارکون و جابری در مقاطع خاص) و تاریخچه های کوتاه و ناشنیده ای درباره متفکرین معاصر (مثل داستان اخراج محمد احمدخلف الله از دانشگاه) به همراه دارد
و از همه مهمتر به این خاطر که چرخش ابوزید از معنای متن به تز گفتاری بودن قرآن را دربر دارد و نقد ابوزید به ارکون را اجمالا نشان می دهد

در مجموع، این کتاب هرچند یک کتاب عمیق و درجه یک نیست اما پراز نکات مهم و خواندنی است
ترجمه مهدی خلجی ترجمه روان و رسایی است و غیر از چند معادل (که در عنوان کتاب هم دیده می شود) به نظر می رسد خواننده را از متن منحرف نمی کند
اگر من بجای خلجی بودم کتاب را «نوسازی، ممانعت و هرمنوتیک» ترجمه می کردم؛ عنوان اصلی «التجدید، التحریم و التاویل» است. خود ابوزید در سخنرانی دانشگاه هیومنیستیک هلند از عنوان هرمنوتیک* در ترجمه تاویل عربی استفاده کرده و التجدید را هم بجای رینیوال** بکار برده است؛ می ماند واژه التحریم که در عرف عرب به معنای حرام کردن است درحالیکه تحریم برای ما معنای سیاسی خاصی دارد؛ اما چون خود ابوزید اشاره میکند که التحریم به معنای غیر دینی هم (سیاسی، فرهنگی و اقتصادی) بکار میرود و آن را راهکارهایی برای منع پیشاپیش دسترسی (و نه راهکارهایی تنبیهی برای دوری گزیدن پس از دستیابی، که معنای تحریم در فارسی است) می داند بنظر می رسد ممانعت از حرام کردن بهتر باشد

*hermeneutics
**renewal