Å·±¦ÓéÀÖ

Bolano'nun ölmeden önce yayınladığı son kitap Lümpen Roman; benim okuduğum diğer kitapları içerisinde en muğlak durumda olanı. Uzak Yıldız için Bolano'nun romancılığının basit bir tarifini yazmıştım, bu kitap o tarife uymuyor. Karşıma ilk kez hikayeci olmayan bir Bolano çıktı. Ve sanki Bolano'nun içindeki bütün Borgeslik çekilip alınmış, oyunbaz bir tarafı yok, daha ciddi, sessiz sakin bir kitap Lümpen Roman.

Lümpen roman anlatım biçiminin yanısıra, konu olarak da klasik Bolano'dan farklı olduğu izlenimini yaratıyor başta, ama düşününce öyle olmadığını, aslında her zaman işlediği konulara bir bakış görüyoruz. Ben yine Bolano'nun faşizmin kökenleriyle ilgili bir araştırmaya giriştiğini düşündüm.

İşlenen meseleyle ve yazarın anlatış biçimiyle, kullandığı yöntemler ve metaforlarla ilgili bir akıl yürütmeye girişmek istiyorum; aslında spoiler verilebilecek bir kitap değil lakin hiçbir etki altında kalmadan okumak isteyen okur için spoiler içine alıyorum.

(view spoiler)[
Roman ebeveynleri trafik kazasında ölen Bianca ve kardeşinin günlük yaşamlarıyla başlıyor. Başıboş kalan ikili maddi zorluklar yaşıyor, hayatlarını nasıl devam ettireceklerini kestiremiyorlar. Para için okula bırakıp işe giriyorlar ve yazar bize işin o kısmını hiç anlatmasa da, hayatları altüst oluyor.

Bir süre sonra Bianca'nın isimsiz kardeşi eve iki kişi getiriyor ve gelen iki kişi onlarla yaşamaya başlıyor. Yemek yapıyorlar, ortalığı süpürüyorlar ve Bianca ve kardeşiyle birlikte televizyon izliyorlar; yani neredeyse ebeveynlerinden farklı değiller, ama bazı farklılıklarla: eve para getirmiyorlar ve onları iyiye değil, "kötüye" yönlendiriyorlar.

Bu arada Bianca'nın geceleri uyumakta sorun yaşadığını, çünkü onun için gece olmadığını, geceyi de gündüz gibi aydınlık gördüğünü okuyoruz. Kitabın ismi ve geçmişi olan diğer karakteri Maciste de kör; burada ikisi arasında kurulan bir bağ görüyoruz. Maciste kaza geçirmiş, herkesi ve her şeyi yitirmiş, unutulmuş bir eski aktör ve karanlıkların içinde yaşıyor. Bianca ise, ebeveynlerini yitirmiş, hayatı altüst olmuş ve ışıkların içinde yaşıyor. Gece bir unutuş, karanlıkların sildiği kimliklerin kimliksiz huzuru, ama aynı zamanda kayboluş, yokoluş, Maciste ne kadar yok olabiliyorsa.

Hiçbir türlü huzur bulamayan, geceyi keyfince yaşayamayan Bianca ve kardeşi, ebeveynlerinin yokluğu biraz olsun bastırabilmek için ebeveyn rolüne koydukları iki kişinin etkisi altına giriyorlar ve suça yönlendiriliyorlar.

Bianca, Maciste'nin kasasını arıyor, arıyor, arıyor ve bulamıyor. En sonunda bulamayacağına da kanaat getiriyor, bulmak istemediğini düşünüyor ve bu arayıştan vazgeçip eve gidiyor ve kitabın başından beri ne zaman yapacağını merak ettiğimiz şeyi yapıp kardeşinin "arkadaşlarını" evden kovuyor. Üstelik bunu yaparken zorlanmıyor bile.

Yani Bianca özgür iradesini kullanıyor ve kendisine yaptırılan şeyi yapmak istemiyor. Ama kitabın esas irdelediği şey tam da bu bana göre. Kitabın ortalarında bir yerde, geceleri odasına aldığı misafirlerle sevişmekten yoruluyor Bianca ve kendisine her gece sevişmek zorunda olmadığını hatırlatıyor. İstediği zaman kapıyı kilitliyor, istediği zaman onları içeri alıyor. Yani "Bianca tamamen onların etkisi altındayken bir gün özgür iradesinin farkına varır" gibi bir anlatım çıkmıyor romanda. Bianca, eve gelen misafirlerle bir alışveriş içerisinde ve istediği şeyi aslında onlara uygulatabiliyor, koşulsuz şartsız itaat içinde değil. Bolano'nun vurguladığı şey şu: İrade bir an özgür, diğer an ise bağımlı değildir. "Artık bir anne ve evli bir kadınım, oysa kısa bir süre öncesine kadar bir suçluydum. Kardeşimle ben öksüz kalmıştık. Bu, bir şekilde her şeyi haklı çıkarıyordu. Kimsemiz yoktu. Ve her şey bir gecede olmuştu." Bianca aslında hiçbir şey "yapmadığı" halde, kendisini bir suçlu olarak tanımlıyor. Çünkü aldığı kadar, eylemi neticeye kavuşmasa bile onu bir değişime ve dönüşüme uğratıyor ve kararı aldığı an, Bianca suçu işlemiş oluyor.

Üstüne en çok kafa yorulan, en çok araştırılan meselelerden biri faşizm. Hem ikinci dünya savaşı, hem de daha yerel faşist yönetimler 20. yüzyıla damgasını vurdu. Belki 21. yüzyıla da damgasını vuracak; her yerde popülizm yükseliyor. İşte bu araştırma noktasında, aklımıza takılacak en önemli konu şudur: Evet, insanları manipüle eden liderler var, fakat bireylerin hiç suçu yok mu? Bolano'nun cevabı, benim anladığım kadarıyla "evet, var" şeklinde.

Bianca hatasından döndükten sonra, sonunda gece oluyor. Üstündeki sıkıntıyı atlatıyor ve rahatlıyor.

Kitabın ilk cümlesini biraz daha irdelersek, "Artık bir anne ve evli bir kadınım, oysa kısa bir süre öncesine kadar bir suçluydum." sözü dikkatimizi çekiyor. Anne olunca neden "artık" suçlu olmadığını soruyoruz. Her şeyin imaj üstünden yürüdüğü bir dünyada suçlu profilinden sıyrılmanın o dünyanın makbul profillerine girerek olduğunu söyleyerek cevaplayabiliriz.

(hide spoiler)]

İşlenen temayı beğensem de, kısa romanları sevmiyorum. Keşke bu romanı hem daha uzun uzadıya ele alsaydı -çünkü bu meselede daha işlenecek çok şey var, hem de klasik Bolano üslubunu korusaydı.