Sign in with Facebook
Mariam keinashvili's Reviews > ვეფხისტყაოსანი [Vepkhistqaosani]
![ვეფხისტყაოსანი [Vepkhistqaosani] by Shota Rustaveli](https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1393344445l/17227753.jpg "ვეფხისტყაოსანი [Vepkhistqaosani] by Shota Rustaveli")
ვეფხისტყაოსანი [Vepkhistqaosani]
by
by
ევროპაში მე-11, მე-12 საუკუნეები სამონასტრო ცხოვრები� ოქრო� ხანა� ითვლებ�. მონასტრები საგანმანათლებლ� ცენტრები იყ�. იმ დროისთვი� ძალიან მნიშვნელოვან ლიტერატურა� ითვლებ� თეოლოგიური ტექსტები - ფილოსოფიურ� ტრაქტატები, ჰაგიოგრაფი�...
ვეფხისტყაოსანი� ამ კულტურულ და ლიტერატურუ� კონტექსტში დაიწერ�, თუმც� თეოლოგიურთან და ჰაგიოგრფაფიასთან შედარები� ეს ტექსტი მთლიანად სეკულარიზებული ტექსტი�, რადგან ამ პოემის “მექანიზმი� გასაოცრა� სხვაგვარია და პერსონაჟებსა� ქმედებების სხვა მოტივები გააჩნიათ. პოემაშ� გამიჯნულია რაციონალურ� და ირაციონალური საკითხებ�, გული და გონება, ანთროპომორფული პარტნიორებ�-ბედისწერ�, ან� სოფელი და მეორეს მხრი� ღმერთი. ავტორი წარმოგვიდგენ� საკუთა� შეხედულებებს ისეთ ფილოსოფიურ საკითხებზე როგორებიცა�: სიკეთე და ბოროტება, დეტერმინიზმი და თავისუფალი ნება, არჩევანი. გვაჩვენებს სივრცე� პეიზაჟების სახი�, ამ პოემაშ� ჩნდება ადამიანი� შინაგანი ხმ�, მონოლოგი საკუთა� თავთან, ვხედავ� ადამიანები� ფსიქოლოგიუ� მდგომარეობას, შიშებს ამბი� შეტყობის მიმართ, ასევ� ერ�-ერთი ძალიან მნიშვნელოვან� თემა� ქორწინებ� და მისი ახლებური გააზრება პოემაშ�. ვხვდებით სტრატეგიებ� ადამიანუ� ურთიერთობებშ� და ბრძოლაში. ვხვდებით სამოსს, ფერებთ� გამებს� და გრადაციებს, ასტროლოგია�, ასტრონომია� და ას� შემდეგ სუ� რო� აღარაფერ� ვთქვათ პილიგრიმობაზ�, ოდისეაზე, ბერძენ ფილოსოფოსებზ� პლატონზე, სოკრატეს� და არისტოტელეზე �
ყველ� ჩამოთვლილი საკითხ� ცა�-ცალკ� შესაძლოა გახდეს ძალიან დიდი ნაშრომის� და მსჯელობი� საწყის� პოემაზ� დაყრდნობით, მაგრამ გუდრიდსი� რივიუსთვის ერ�-ერთი მნიშვნელოვან� საკითხ� შევარჩიე - მთავარ� ეროს�, ღერძ� და ინიციატივა, რომელი� ყველაფრი� საწყისად მიმაჩნია, რადგან სწორედ ამ ინიციატივა� და ინტერესმ� წარმოქმნ� დიდი ინერცი� და პოემის გმირებ� მისცათ განვითარების ბიძგ�. დავფიქრდ� მეცნიე� პერსონაჟებზე: თინათინს� და ავთანდილზე. ვეცდებ� აღვწერ� სწორედ ამ ინერციის უსასრულო დინამიკა.
“ქალმა� უთხრ� საუბარ� კეკლუც-სიტყვა�, არ დუხჭირად;
იტყვის: “თუც� აქანამდი� ჩემგან შორს ხა� დანამჭირად,
მიკვირ� მოგხვდ� წამი� ყოფა�, საქმ� შენგან საეჭვი, რა�,
მაგრ� გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირ� რაცა ჭირა�.�
“გახსოვს ოდეს შე� და როსტან� მინდორ� მხეც� გადეხოცა,
ყმ� გენახა უცხო ვინმ�, რომე ცრემლი მოეხოც�?
მა� უკანით გონებამა� მისმან ასერ� დამამხოც�,
შე� გენუკე� მონახვას� კიდი� კიდე მოლახო ცა. (რუსთაველ�, გვ.33)
“სამსა ძებნ� წელიწადს� იგ� შენი საძებარი;
ჰპოვ�, მოდი გამარჯვები� მხიარული მოუბნარი;
ვერა ჰპოვებ, დავიჯერე�, იყ� თურმ� უჩინარ�;
კოკობი და უფურჭვნელი ვარდ� დაგხვდ� დაუმჭნარ�. (რუსთაველ�, გვ.34)
მიუხედავად იმის�, რო� მხოლოდ მეფე� და ავთანდილმა ნახე� უცხო მოყმ�, ამ ამბი� ძალიან სერიოზულად არის დაინტერესებული თინათინი. ჩემი აზრი�, სწორედ ესაა ფილოსოფიურ� ინტერესი, შემეცნების სურვილ�. შემეცნების სურვილში ყოფნ� ძალიან აზარტული�, რო� არ� თინათინი� ეს ვნებ�, ეს მუხტ� ავთანდილ� საერთოდა� არ ექნებოდა და ვხედავ�, რო� ამ დავალები� მიღები� შემდეგაც არ უჩნდებ�. ძალიან ნათლად ჩანს, რო� ეს მუხტ� ავთანდილ� არ აქვს და ეს არ� არის გასაკვირ�. ის ჯარები� მთავარსარდალია, თუმც� შემეცნების ინტერესი ზოგადა� ყველანაი� პროფესიასა და საქმიანობი� საზღვარს სცდება (ნუ უნდა სცდებოდე� მაინ�).
რასა� თინათინი აკეთებ�, ესაა სრულ� თავმიძღვნა ფილოსოფიისადმი, რადგან ის ამ ყველაფრისთვი� სიყვარულ� რისკავ�. სასწორზე დებს ორ მნიშვნელოვან რამე�: მიჯნურობას� და ფილოსოფიას. სწორედ თინათინი� მაპროვოცირებელ� შემდგო� განვითარებულ� მოვლენების�. ავთანდილ� იღებ� ამ გამოწვევას იმის გამო, რო� ის მიჯნურია, მა� თინათინი უყვარს და სწორედ ამიტომ მიდი� უცხო მოყმის მოსაძებნად და არ� იმიტომ, რო� ის თინათინი� ფილოსოფიურ ინტერესს იზიარებს. ავთანდილ� წავიდა უცხო მოყმის მოსაძებნად. აქ ავტორი ამბობს:
“გამოემართ� ავთანდილ მოყმ� მხნე, ლაღა� მავალი.
ოც დღ� იარა, ღამეცა დღეს ზედა წართ� მრავალ�
იგია ლხინ� სოფლის�, იგია ნივთ� და ვალი.
არ მისცილდები� თინათი� მისი მა�, ვისგან სწვა� ალ�.� (გვ.36)
აქედან გამომდინარ� შემეცნების გზაზ� პირველ ფაზა� ან� ყველაფრი� საწყისად ავთანდილისთვის შეიძლება ჩაითვალო� პოტენცია. ავთანდილმა მიიღ� გამოწვევ� და მა� საკუთარი თავი ჰყავ� როგორც პოტენცია. ახლა რა გამოიძერწება და რა გამოვა ამ პოტენციიდა� თავა� მასზეა დამოკიდებული.
შესაძლოა ითქვას, რო� ავთანდილ� ძალი� წავიდა, ამიტომაც ამბობს, ჩემი აზრი�, ავტორი: “ვარდი მი� მზის� გაყრილ� უფრო და უფრო ჭნებოდა�. შესაძლებლობა იმის�, რო� ის ამაღლდეს ინტერესი� ტელოსამდ� უფრო შეამცირა უიმედო� ძებნამ, ის ფიქრობ�, საკუთა� თავს ესაუბრებ�, მიმართავ� ღმერთს, გმობ� წუთისოფლის სიმუხთლე�. ავთანდილ� ძებნას წყვეტს და საკუთა� თავთან მოლაპარაკები� შემდეგ გადაწყვეტს, რო� უკან დაბრუნდე�. თუმც� სინამდვილეში საკუთა� თავთან დიალოგ� სწორედ ის ვიწრ� და რთულ� ბილიკი�, რომელი� შეიძლება ადამიანს რაღა� ძალიან მნიშვნელოვანისკე� გაუძღვეს. სწორედ რაციონალურ� მონოლოგისთვი� ჯილდოვდება ავთანდილ�, როდესა� მა� სამი ძმ� შეხვდება. ის უცხო მოყმის ამბავს შეიტყობს და აქ კიდე� ერთხელ ჩნდება იმედ� “ვით� მე მივხვდ� წადილს�, ჩემი გულისა ნებასა�. ავთანდილ� მალევე დაეწევ� უცხო მოყმეს თა� გზაშ� საკუთა� თავს ესაუბრებ�. მა� იქამდე სდია უცხო მოყმეს, სანა� ის გამოქვაბულ� არ მიადგა. ავთანდილ� ამჯობინებს, რო� მოშორები� დაიცადოს, ვიდრ� ასმათი მარტ� არ დარჩებ�. აქ ძალიან საინტერესო რა� ხდებ�. გავიხსენოთ რა� ეუბნებ� თინათინი ავთანდილ�, მა� არ უთქვამ� უცხო მოყმის ამბავი და ვინაობ� გაეგ� რატო� ტიროდა ან როსტევანის სამეფოში რა უნდოდა... თინათინმ� უთხრ�, რო� მა� ეპოვნა უცხო მოყმ� იმისთვის, რო� შეეტყო ნამდვილა� არსებობდ� თუ არ� ის.
ავთანდილმა პირწმინდად შეასრულა დაკისრებულ� მოვალეობ�, მა� იპოვნა უცხო მოყმ� და რეალურად სწორედ აქ უნდა დასრულებულიყ� ეს მისი�, დაბრუნებულიყ� თინათინთან, ეცნობებინა უცხო მოყმის არსებობი� ამბავი და ეცხოვრათ მშვიდა� და ბედნიერა�. თუმც� აქ სხვა რა� ხდებ�, სწორედ ისეთ� რა�, რა� მაფიქრებინებ�, რო� ავთანდილ� ფილოსოფიურ ინტერესს კიდე� მეტა� მიუახლოვდა და ახლა სუ� სხვა მოტივი� მოქმედებ�, სწორედ ამ ინტერესი�. ავთანდილ� აზარტშია, უკვე გაუჩნდ� საკუთრ� სურვილ� და აღარ მოქმედებ� თინათინი� ვალი� მოტივი�. უკვე თავა� აინტერესებ� გაიგოს ვი� არის ეს კაცი, რომელი� ამდე� ადამიანს ხოცავს, თა� ტირი�, თა� სადღაც გამოქვაბულში ცხოვრობს. მა� უკვირს ის სურათი�, რისი მომსწრეც გახდ�. “ავთანდი� სჭვრეტ� გაკვირვები� მათს� ეგრე ქცევ�-ზმას�.� (გვ. 47) ქალი და კაცი ერთმანეთ� ეხვევიან და თა� ტირიან. ამაშ� კიდე� უფრო მეტა� დიდი ინტრიგ� დევს ავთანდილისთვის, თუმც� კულმინაცია იმის�, რო� ავთანდილ� სრულად ჩავარდ� თინათინივი� ფილოსოფიურ ინტერესშ� მაინ� სხვაგანა�...
ამ ინტერესმ� უკვე გადააწყვეტინ�, შევიდე� გამოქვაბულში და ქალს უცხო ყმის ამბავი მოაყოლინოს. თუმც� ქალი ჯიუტია, ამბავს არ ყვებ� და ამბობს, რო� ეს ამბავი ვერც დაიწერებ� და ვერც მოიყოლებ�. ეს კიდე� უფრო მეტა� აინტრიგებს ავთანდილ�, იმდენა�, რო� ხა� ძალადობი� ხერხ� მიმართავ�, ხა� კი-პირიქი�, უკიდურესად დამცირებულად წარმოაჩენს თავს, ატირდება მუხლებზე დაიჩოქრებს და ის� ეხვეწება ასმათს ამბი� თხრობა�. ამ ეპიზოდში ავთანდილ� მიჯნურობას ახსენებს, და ერთგვარა� იტყუებ� კიდევა�, რადგან ჩვენ, მკითხველებმა უკვე ვიცი� მისი ვალი სა� დასრულდა. სწორედ ამ ეპიზოდში� ჩანს, რო� ეს მისი პირადი ინტერესი� და არ� თინათინი�.
გამოდი�, რო� თინათინმ� ავთანდილ� არ� საკუთარი ინტერესები� დასაკმაყოფილებლა� გაგზავნა, არამედ მისი თავისკენ ისროლა, მისი ინტერესებისკენ, ახლი� ძიებისკე�, თავგადასავლისკენ, რომელი� ავთანდილ� სხვა გამოცდილებას შესძენდა და სხვანაირად დააფორმირებდ�. თუმც� უნდა ითქვას, რო� ავთანდილის როლი ამაშ� დიდი იყ�, ის რო� არ ყოფილიყო ამდენა� გამტარ�, ინტელექტუალური და ღი� ახალ� გამოწვევებისთვის, ამბი� შეტყობისთანავე უკან გაბრუნდებოდა. ჩვენ ვხედავ�, როგორი დადებითი მუხტ� და ინერცი� შეიძინ� ავთანდილმა. ამ დადებითი ინერციის საპასუხო� და სტრატეგიულ� განსჯი� წყალობით ავთანდილ� საქმ� გამოუვ�.
“იმა მოყმის� ამბავი არსადა არ იპოვნები�;
თვით თუ არ გითხრობს, არ ითქმის, არვისგან დაიჯერების;
მოილოდინ�, მოვიდე�, რაზომც� დაგეყოვნების,
დადუმდ�, ვარდსა ნუ აზრო�, ცრემლითა ნუ ითოვნები�.� (გვ.53)
ამ ეპიზოდიდან ჩანს, რო� ავთანდილ� და ასმათი მოკავშირეები გახდნე�. ავთანდილმა კი რაღა� დი� ცოდნაშ� უნდა შეაბიჯოს. აქ იწყება მზაობა ამ ამბი� შესატყობად და აქ ავთანდილ� კიდე� ერთხელ ჭკვიანურად იტყუებ�. “მიბრძან�: <<მიცა� ამბავი მი� ყმის� წახდომილისა� (გვ.58) ცრუობს ის. ვითო� თინათინმ� უბრძან� უცხო მოყმის ამბი� შეტყობ�. ეს კიდე� ერთი არგუმენტია იმის�, რო� ის უკვე საკუთარი ინტერესი� მოქმედებ�. ეს ის ინტერესი�, რა ინტერესი� თინათინს ამოძრავებდ�.
“ამა დღემან დამავიწყ�, გული ჩემი ვი� დაბინდ�;
დამიგდია სამსახურ� მისი, იქმნას რაცა გინდ�;
იაგუნდ� ეგრეცა სჯობ�, ათასჯერც� მინა მინდ�,
შე� გეახლო სიკვდილამდის, ამის მეტი არ� მინდ�!�
სწორედ აქ ჩანს ყველაზ� დიდი ინტერესი და თავდადებ�, მზაობა მოისმინო� ტარიელის ამბავი.
როდესა� ტარიელ� მა� საკუთა� ამბავს უამბობ�, ავთანდილისთვის საკუთა� სამშობლოში დაბრუნების დრ� დგებ�. პირველ ჯერზ� დაბრუნებას შერმადინ� ახარებ�, შემდგო� როსტევან მეფე� და ბოლო�-თინათინს. აქ საინტერესო� ავთანდილის� და თინათინი� დიალოგ�. მა� საუბარში იგრძნობა, რო� მორალურა� და ინტელექტუალურა� თინათინი და ავთანდილ� ერ� საფეხურზ� დგანან, რადგან აქ როლები უკვე გაიცვალა. ავთანდილ� ამბობს, რო� ის ტარიელთა� უნდა დაბრუნდე�, რათა მოყვარეს დაეხმარო�. ნათელი�, რო� ამ ეპიზოდში ინიციატორი უკვე ტარიელია, და არ�-თინათინი. ინიციატივა კი ტარიელის დახმარებაა. თინათი� პასუხობს:
“შენ არ-გატეხა კარგ� გჭირ� ზენაარის�, ფიცისა.
ხამს გასრულებ� მოყვრისა სიყვარულის� მტკიცისა,
ძებნ� წამლის� მისისა და ცოდნ� ხამს უიცისა,
ჩემი თქვი, რა ვქმნ� ბნელ-ქმნილმან, მზ� მიმეფარო� მი-, ცისა?� (გვ.140)
თინათინი ეთანხმებ� ავთანდილ�, რო� მიცემული ფიცი ავთანდილმა არ უნდა გატეხო�. ეს თანხმობი� ეპიზოდ�, ძალიან ჰარმონიზებულია, არ არსებობს არ� ერთი გაუგებარ� კითხვა ან შემჩნევა. თინათინი არ კითხულობ� უცხო მოყმის ამბავს, რადგან აქ მთავარ� რა� იყ�, ის უკვე გამორკვეულია. ჩემი აზრი�, მთავარ� კულმინაცია, როცა ავთანდილ� თინათინივი� შემეცნების სიყვარულში გადაეშვა ტარიელის მონათხრობი� დასრულების შემდეგ, საკუთა� მიჯნურთა� შეყრით და ამ ჰარმონიი� დაგვირგვინდა. აქ ავთანდილ� წარმოგვიდგებ� ისეთივ� გაზრდილი და ინიციატივი� მქონდე, როგორი� თინათინი�.
აქედან გამომგინარ�, მე ვფიქრო�, რო� ამ პოემის მთავარ� ეროს� არ� მინჯურობ�, არამედ შემეცნების სიყვარულია, ან� ის ფილოსოფიურ� ინტერესი, რომელსაც თავდაპირველა� თინათინი იჩენ�, ხოლო შემდეგ ავთანდილიც იმუხტება ამ ინტერესი�. სწორედ ეს ინტერესი გასდევ� მთელ პოემას მამოძრავებელ ძალა�, თითქოს ეს არის ძრავ�, რომლის ენერგიითაც ყველ� შემდეგ� ამბავი “მუშაობს� და იმუხტება. რა თქმა უნდა, ამ პოემას სხვა ბევრ� სათქმელი� აქვს, თუმც� მგონია, რო� ეს ერ�-ერთი ყველაზ� მნიშვნელოვან� სათქმელთაგანია, რადგან შემეცნების სიყვარულმა და ძიებამ შესაძლოა ძალიან დიდი ძვრები გამოიწვიოს ადამიანი� მორალუ�, ზნეობრივ და სხვა სამყაროებშ�.
ვეფხისტყაოსანი� ამ კულტურულ და ლიტერატურუ� კონტექსტში დაიწერ�, თუმც� თეოლოგიურთან და ჰაგიოგრფაფიასთან შედარები� ეს ტექსტი მთლიანად სეკულარიზებული ტექსტი�, რადგან ამ პოემის “მექანიზმი� გასაოცრა� სხვაგვარია და პერსონაჟებსა� ქმედებების სხვა მოტივები გააჩნიათ. პოემაშ� გამიჯნულია რაციონალურ� და ირაციონალური საკითხებ�, გული და გონება, ანთროპომორფული პარტნიორებ�-ბედისწერ�, ან� სოფელი და მეორეს მხრი� ღმერთი. ავტორი წარმოგვიდგენ� საკუთა� შეხედულებებს ისეთ ფილოსოფიურ საკითხებზე როგორებიცა�: სიკეთე და ბოროტება, დეტერმინიზმი და თავისუფალი ნება, არჩევანი. გვაჩვენებს სივრცე� პეიზაჟების სახი�, ამ პოემაშ� ჩნდება ადამიანი� შინაგანი ხმ�, მონოლოგი საკუთა� თავთან, ვხედავ� ადამიანები� ფსიქოლოგიუ� მდგომარეობას, შიშებს ამბი� შეტყობის მიმართ, ასევ� ერ�-ერთი ძალიან მნიშვნელოვან� თემა� ქორწინებ� და მისი ახლებური გააზრება პოემაშ�. ვხვდებით სტრატეგიებ� ადამიანუ� ურთიერთობებშ� და ბრძოლაში. ვხვდებით სამოსს, ფერებთ� გამებს� და გრადაციებს, ასტროლოგია�, ასტრონომია� და ას� შემდეგ სუ� რო� აღარაფერ� ვთქვათ პილიგრიმობაზ�, ოდისეაზე, ბერძენ ფილოსოფოსებზ� პლატონზე, სოკრატეს� და არისტოტელეზე �
ყველ� ჩამოთვლილი საკითხ� ცა�-ცალკ� შესაძლოა გახდეს ძალიან დიდი ნაშრომის� და მსჯელობი� საწყის� პოემაზ� დაყრდნობით, მაგრამ გუდრიდსი� რივიუსთვის ერ�-ერთი მნიშვნელოვან� საკითხ� შევარჩიე - მთავარ� ეროს�, ღერძ� და ინიციატივა, რომელი� ყველაფრი� საწყისად მიმაჩნია, რადგან სწორედ ამ ინიციატივა� და ინტერესმ� წარმოქმნ� დიდი ინერცი� და პოემის გმირებ� მისცათ განვითარების ბიძგ�. დავფიქრდ� მეცნიე� პერსონაჟებზე: თინათინს� და ავთანდილზე. ვეცდებ� აღვწერ� სწორედ ამ ინერციის უსასრულო დინამიკა.
“ქალმა� უთხრ� საუბარ� კეკლუც-სიტყვა�, არ დუხჭირად;
იტყვის: “თუც� აქანამდი� ჩემგან შორს ხა� დანამჭირად,
მიკვირ� მოგხვდ� წამი� ყოფა�, საქმ� შენგან საეჭვი, რა�,
მაგრ� გითხრა პირველ ხვალმე, სენი მე მჭირ� რაცა ჭირა�.�
“გახსოვს ოდეს შე� და როსტან� მინდორ� მხეც� გადეხოცა,
ყმ� გენახა უცხო ვინმ�, რომე ცრემლი მოეხოც�?
მა� უკანით გონებამა� მისმან ასერ� დამამხოც�,
შე� გენუკე� მონახვას� კიდი� კიდე მოლახო ცა. (რუსთაველ�, გვ.33)
“სამსა ძებნ� წელიწადს� იგ� შენი საძებარი;
ჰპოვ�, მოდი გამარჯვები� მხიარული მოუბნარი;
ვერა ჰპოვებ, დავიჯერე�, იყ� თურმ� უჩინარ�;
კოკობი და უფურჭვნელი ვარდ� დაგხვდ� დაუმჭნარ�. (რუსთაველ�, გვ.34)
მიუხედავად იმის�, რო� მხოლოდ მეფე� და ავთანდილმა ნახე� უცხო მოყმ�, ამ ამბი� ძალიან სერიოზულად არის დაინტერესებული თინათინი. ჩემი აზრი�, სწორედ ესაა ფილოსოფიურ� ინტერესი, შემეცნების სურვილ�. შემეცნების სურვილში ყოფნ� ძალიან აზარტული�, რო� არ� თინათინი� ეს ვნებ�, ეს მუხტ� ავთანდილ� საერთოდა� არ ექნებოდა და ვხედავ�, რო� ამ დავალები� მიღები� შემდეგაც არ უჩნდებ�. ძალიან ნათლად ჩანს, რო� ეს მუხტ� ავთანდილ� არ აქვს და ეს არ� არის გასაკვირ�. ის ჯარები� მთავარსარდალია, თუმც� შემეცნების ინტერესი ზოგადა� ყველანაი� პროფესიასა და საქმიანობი� საზღვარს სცდება (ნუ უნდა სცდებოდე� მაინ�).
რასა� თინათინი აკეთებ�, ესაა სრულ� თავმიძღვნა ფილოსოფიისადმი, რადგან ის ამ ყველაფრისთვი� სიყვარულ� რისკავ�. სასწორზე დებს ორ მნიშვნელოვან რამე�: მიჯნურობას� და ფილოსოფიას. სწორედ თინათინი� მაპროვოცირებელ� შემდგო� განვითარებულ� მოვლენების�. ავთანდილ� იღებ� ამ გამოწვევას იმის გამო, რო� ის მიჯნურია, მა� თინათინი უყვარს და სწორედ ამიტომ მიდი� უცხო მოყმის მოსაძებნად და არ� იმიტომ, რო� ის თინათინი� ფილოსოფიურ ინტერესს იზიარებს. ავთანდილ� წავიდა უცხო მოყმის მოსაძებნად. აქ ავტორი ამბობს:
“გამოემართ� ავთანდილ მოყმ� მხნე, ლაღა� მავალი.
ოც დღ� იარა, ღამეცა დღეს ზედა წართ� მრავალ�
იგია ლხინ� სოფლის�, იგია ნივთ� და ვალი.
არ მისცილდები� თინათი� მისი მა�, ვისგან სწვა� ალ�.� (გვ.36)
აქედან გამომდინარ� შემეცნების გზაზ� პირველ ფაზა� ან� ყველაფრი� საწყისად ავთანდილისთვის შეიძლება ჩაითვალო� პოტენცია. ავთანდილმა მიიღ� გამოწვევ� და მა� საკუთარი თავი ჰყავ� როგორც პოტენცია. ახლა რა გამოიძერწება და რა გამოვა ამ პოტენციიდა� თავა� მასზეა დამოკიდებული.
შესაძლოა ითქვას, რო� ავთანდილ� ძალი� წავიდა, ამიტომაც ამბობს, ჩემი აზრი�, ავტორი: “ვარდი მი� მზის� გაყრილ� უფრო და უფრო ჭნებოდა�. შესაძლებლობა იმის�, რო� ის ამაღლდეს ინტერესი� ტელოსამდ� უფრო შეამცირა უიმედო� ძებნამ, ის ფიქრობ�, საკუთა� თავს ესაუბრებ�, მიმართავ� ღმერთს, გმობ� წუთისოფლის სიმუხთლე�. ავთანდილ� ძებნას წყვეტს და საკუთა� თავთან მოლაპარაკები� შემდეგ გადაწყვეტს, რო� უკან დაბრუნდე�. თუმც� სინამდვილეში საკუთა� თავთან დიალოგ� სწორედ ის ვიწრ� და რთულ� ბილიკი�, რომელი� შეიძლება ადამიანს რაღა� ძალიან მნიშვნელოვანისკე� გაუძღვეს. სწორედ რაციონალურ� მონოლოგისთვი� ჯილდოვდება ავთანდილ�, როდესა� მა� სამი ძმ� შეხვდება. ის უცხო მოყმის ამბავს შეიტყობს და აქ კიდე� ერთხელ ჩნდება იმედ� “ვით� მე მივხვდ� წადილს�, ჩემი გულისა ნებასა�. ავთანდილ� მალევე დაეწევ� უცხო მოყმეს თა� გზაშ� საკუთა� თავს ესაუბრებ�. მა� იქამდე სდია უცხო მოყმეს, სანა� ის გამოქვაბულ� არ მიადგა. ავთანდილ� ამჯობინებს, რო� მოშორები� დაიცადოს, ვიდრ� ასმათი მარტ� არ დარჩებ�. აქ ძალიან საინტერესო რა� ხდებ�. გავიხსენოთ რა� ეუბნებ� თინათინი ავთანდილ�, მა� არ უთქვამ� უცხო მოყმის ამბავი და ვინაობ� გაეგ� რატო� ტიროდა ან როსტევანის სამეფოში რა უნდოდა... თინათინმ� უთხრ�, რო� მა� ეპოვნა უცხო მოყმ� იმისთვის, რო� შეეტყო ნამდვილა� არსებობდ� თუ არ� ის.
ავთანდილმა პირწმინდად შეასრულა დაკისრებულ� მოვალეობ�, მა� იპოვნა უცხო მოყმ� და რეალურად სწორედ აქ უნდა დასრულებულიყ� ეს მისი�, დაბრუნებულიყ� თინათინთან, ეცნობებინა უცხო მოყმის არსებობი� ამბავი და ეცხოვრათ მშვიდა� და ბედნიერა�. თუმც� აქ სხვა რა� ხდებ�, სწორედ ისეთ� რა�, რა� მაფიქრებინებ�, რო� ავთანდილ� ფილოსოფიურ ინტერესს კიდე� მეტა� მიუახლოვდა და ახლა სუ� სხვა მოტივი� მოქმედებ�, სწორედ ამ ინტერესი�. ავთანდილ� აზარტშია, უკვე გაუჩნდ� საკუთრ� სურვილ� და აღარ მოქმედებ� თინათინი� ვალი� მოტივი�. უკვე თავა� აინტერესებ� გაიგოს ვი� არის ეს კაცი, რომელი� ამდე� ადამიანს ხოცავს, თა� ტირი�, თა� სადღაც გამოქვაბულში ცხოვრობს. მა� უკვირს ის სურათი�, რისი მომსწრეც გახდ�. “ავთანდი� სჭვრეტ� გაკვირვები� მათს� ეგრე ქცევ�-ზმას�.� (გვ. 47) ქალი და კაცი ერთმანეთ� ეხვევიან და თა� ტირიან. ამაშ� კიდე� უფრო მეტა� დიდი ინტრიგ� დევს ავთანდილისთვის, თუმც� კულმინაცია იმის�, რო� ავთანდილ� სრულად ჩავარდ� თინათინივი� ფილოსოფიურ ინტერესშ� მაინ� სხვაგანა�...
ამ ინტერესმ� უკვე გადააწყვეტინ�, შევიდე� გამოქვაბულში და ქალს უცხო ყმის ამბავი მოაყოლინოს. თუმც� ქალი ჯიუტია, ამბავს არ ყვებ� და ამბობს, რო� ეს ამბავი ვერც დაიწერებ� და ვერც მოიყოლებ�. ეს კიდე� უფრო მეტა� აინტრიგებს ავთანდილ�, იმდენა�, რო� ხა� ძალადობი� ხერხ� მიმართავ�, ხა� კი-პირიქი�, უკიდურესად დამცირებულად წარმოაჩენს თავს, ატირდება მუხლებზე დაიჩოქრებს და ის� ეხვეწება ასმათს ამბი� თხრობა�. ამ ეპიზოდში ავთანდილ� მიჯნურობას ახსენებს, და ერთგვარა� იტყუებ� კიდევა�, რადგან ჩვენ, მკითხველებმა უკვე ვიცი� მისი ვალი სა� დასრულდა. სწორედ ამ ეპიზოდში� ჩანს, რო� ეს მისი პირადი ინტერესი� და არ� თინათინი�.
გამოდი�, რო� თინათინმ� ავთანდილ� არ� საკუთარი ინტერესები� დასაკმაყოფილებლა� გაგზავნა, არამედ მისი თავისკენ ისროლა, მისი ინტერესებისკენ, ახლი� ძიებისკე�, თავგადასავლისკენ, რომელი� ავთანდილ� სხვა გამოცდილებას შესძენდა და სხვანაირად დააფორმირებდ�. თუმც� უნდა ითქვას, რო� ავთანდილის როლი ამაშ� დიდი იყ�, ის რო� არ ყოფილიყო ამდენა� გამტარ�, ინტელექტუალური და ღი� ახალ� გამოწვევებისთვის, ამბი� შეტყობისთანავე უკან გაბრუნდებოდა. ჩვენ ვხედავ�, როგორი დადებითი მუხტ� და ინერცი� შეიძინ� ავთანდილმა. ამ დადებითი ინერციის საპასუხო� და სტრატეგიულ� განსჯი� წყალობით ავთანდილ� საქმ� გამოუვ�.
“იმა მოყმის� ამბავი არსადა არ იპოვნები�;
თვით თუ არ გითხრობს, არ ითქმის, არვისგან დაიჯერების;
მოილოდინ�, მოვიდე�, რაზომც� დაგეყოვნების,
დადუმდ�, ვარდსა ნუ აზრო�, ცრემლითა ნუ ითოვნები�.� (გვ.53)
ამ ეპიზოდიდან ჩანს, რო� ავთანდილ� და ასმათი მოკავშირეები გახდნე�. ავთანდილმა კი რაღა� დი� ცოდნაშ� უნდა შეაბიჯოს. აქ იწყება მზაობა ამ ამბი� შესატყობად და აქ ავთანდილ� კიდე� ერთხელ ჭკვიანურად იტყუებ�. “მიბრძან�: <<მიცა� ამბავი მი� ყმის� წახდომილისა� (გვ.58) ცრუობს ის. ვითო� თინათინმ� უბრძან� უცხო მოყმის ამბი� შეტყობ�. ეს კიდე� ერთი არგუმენტია იმის�, რო� ის უკვე საკუთარი ინტერესი� მოქმედებ�. ეს ის ინტერესი�, რა ინტერესი� თინათინს ამოძრავებდ�.
“ამა დღემან დამავიწყ�, გული ჩემი ვი� დაბინდ�;
დამიგდია სამსახურ� მისი, იქმნას რაცა გინდ�;
იაგუნდ� ეგრეცა სჯობ�, ათასჯერც� მინა მინდ�,
შე� გეახლო სიკვდილამდის, ამის მეტი არ� მინდ�!�
სწორედ აქ ჩანს ყველაზ� დიდი ინტერესი და თავდადებ�, მზაობა მოისმინო� ტარიელის ამბავი.
როდესა� ტარიელ� მა� საკუთა� ამბავს უამბობ�, ავთანდილისთვის საკუთა� სამშობლოში დაბრუნების დრ� დგებ�. პირველ ჯერზ� დაბრუნებას შერმადინ� ახარებ�, შემდგო� როსტევან მეფე� და ბოლო�-თინათინს. აქ საინტერესო� ავთანდილის� და თინათინი� დიალოგ�. მა� საუბარში იგრძნობა, რო� მორალურა� და ინტელექტუალურა� თინათინი და ავთანდილ� ერ� საფეხურზ� დგანან, რადგან აქ როლები უკვე გაიცვალა. ავთანდილ� ამბობს, რო� ის ტარიელთა� უნდა დაბრუნდე�, რათა მოყვარეს დაეხმარო�. ნათელი�, რო� ამ ეპიზოდში ინიციატორი უკვე ტარიელია, და არ�-თინათინი. ინიციატივა კი ტარიელის დახმარებაა. თინათი� პასუხობს:
“შენ არ-გატეხა კარგ� გჭირ� ზენაარის�, ფიცისა.
ხამს გასრულებ� მოყვრისა სიყვარულის� მტკიცისა,
ძებნ� წამლის� მისისა და ცოდნ� ხამს უიცისა,
ჩემი თქვი, რა ვქმნ� ბნელ-ქმნილმან, მზ� მიმეფარო� მი-, ცისა?� (გვ.140)
თინათინი ეთანხმებ� ავთანდილ�, რო� მიცემული ფიცი ავთანდილმა არ უნდა გატეხო�. ეს თანხმობი� ეპიზოდ�, ძალიან ჰარმონიზებულია, არ არსებობს არ� ერთი გაუგებარ� კითხვა ან შემჩნევა. თინათინი არ კითხულობ� უცხო მოყმის ამბავს, რადგან აქ მთავარ� რა� იყ�, ის უკვე გამორკვეულია. ჩემი აზრი�, მთავარ� კულმინაცია, როცა ავთანდილ� თინათინივი� შემეცნების სიყვარულში გადაეშვა ტარიელის მონათხრობი� დასრულების შემდეგ, საკუთა� მიჯნურთა� შეყრით და ამ ჰარმონიი� დაგვირგვინდა. აქ ავთანდილ� წარმოგვიდგებ� ისეთივ� გაზრდილი და ინიციატივი� მქონდე, როგორი� თინათინი�.
აქედან გამომგინარ�, მე ვფიქრო�, რო� ამ პოემის მთავარ� ეროს� არ� მინჯურობ�, არამედ შემეცნების სიყვარულია, ან� ის ფილოსოფიურ� ინტერესი, რომელსაც თავდაპირველა� თინათინი იჩენ�, ხოლო შემდეგ ავთანდილიც იმუხტება ამ ინტერესი�. სწორედ ეს ინტერესი გასდევ� მთელ პოემას მამოძრავებელ ძალა�, თითქოს ეს არის ძრავ�, რომლის ენერგიითაც ყველ� შემდეგ� ამბავი “მუშაობს� და იმუხტება. რა თქმა უნდა, ამ პოემას სხვა ბევრ� სათქმელი� აქვს, თუმც� მგონია, რო� ეს ერ�-ერთი ყველაზ� მნიშვნელოვან� სათქმელთაგანია, რადგან შემეცნების სიყვარულმა და ძიებამ შესაძლოა ძალიან დიდი ძვრები გამოიწვიოს ადამიანი� მორალუ�, ზნეობრივ და სხვა სამყაროებშ�.
Sign into ŷ to see if any of your friends have read
ვეფხისტყაოსანი [Vepkhistqaosani].
Sign In »
Reading Progress
Finished Reading
Finished Reading
(Other Hardcover Edition)
May 30, 2017
– Shelved
(Other Hardcover Edition)
August 27, 2017
– Shelved
💗
