ŷ������

یکی از انتقادهایی که همواره به الیاده و بخشی از آثار جوزف کمبل می شود، این است که بررسی تطبیقی اسطوره ها توسط این دو، بدون توجه به بافتارِ تاریخی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی منحصر بفرد هر منطقه انجام می گیرد.
در این جا کارن آرمسترانگ به عنایت به این انتقاد، تلاش نموده است تا در این کتاب، نظریات الیاده و کمبل را در چارچوبی تاریخی و انسان شناختی قرار داده، و به تحلیل و طبقه بندی تحولاتِ نظام های اسطوره شناختی در گذر زمان بپردازد.
آرمسترانگ پس از تقسیم بندی تحولات تاریخی جوامع انسانی به دوره های مختلف، به بررسی ویژگی نظام های اسطوره شناختی آن ها می پردازد. وی این بررسی را در 6 بخشِ دوران کهن سنگی(جوامع شکار)، دوران نوسنگی(جوامع کشاورز)، تمدن های اولیه(جوامع شهرنشین)، عصر محوی(ظهور پیامبران و حکیمان بزرگ)، دوران پسامحوری(ظهور سه دین ابراهیمی بزرگ)، تحول بزرگ غرب(دوران اسطوره زدایی) انجام می دهد و نسبتِ عوامل اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی در هر دوره ی زمانی را با نظام اسطوره شناختی آن ها نشان می دهد.

اما انتقادی که به نظرم می توان به کتاب وارد دانست، وفاداری سفت و سختِ نویسنده به سلسله مراتب تاریخی ست؛ در واقع می دانیم که دوره های تاریخی ای که وی ترسیم می کند، این چنین دارای مرزهای زمانی مشخصی نبوده اند که بتوان آن ها را به سادگی از هم متمایز کرد (می دانیم که در یک زمانِ خاص ممکن بود در بخشهای مختلفی از جهان، این جوامع را بطور همزمان داشته باشیم. مثلا همین الان که در عصر اسطوره زدایی به سر می بریم، هنوز جوامع گردآورنده-شکارچی را در بخش هایی از جهان می بینیم).
همچنین نویسنده هرگز به این نمی پردازد که چرا با وجود گذر از جوامع کهن سنگی و نوسنگی، هنوز شاهدِ دوامِ اسطوره ها و آیین های نظام های اسطوره شناختی آن ها (جشن هایی کشاورزی مثل عید نوروز) در دنیای امروز هستیم، و بقا و استحاله ی این آیین ها و نمادها را زیر سبیلی رد کرده است و برای همین است که فصل آخر، جوامع دنیای امروز را خالی از هرگونه اسطوره وبرهوت (نسبتا) کاملی می داند. در حالی که الیاده به صراحت از اسطوره های دنیای امروز و بقای اسطوره ها در دنیای معاصر سخن به میان می آورد.
همچنین نظام سلسله مراتبیِ ترسیم شده در کتاب، به منِ خواننده چنین القا می کند که نویسنده سه دین ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) را نقطه ی پایانی و غایتِ سیرِ تفکر اسطوره ای و ادیان می داند (چیزی که الیاده بشدت و به صراحت از آن پرهیز کرده است).

پ نوشت: این کتاب، برای شروع جدیِ مطالعه ی نظام های اسطوره شناختی و تحولات آن، کتاب موجز و مناسبی ست و از آن می توان بعنوان مدخلی برای ورود به این دنیای گسترده استفاده کرد.