ŷ������

" But have I the right to expect something good, at the age of thirty-four, with my highly fragile lungs and still more fragile human relationships? Country doctor is more probable; if you look for confirmation, the father’s curse is there at once. Lovely nocturnal sight when hope wrestles with the Father".

From: Letters to Friends, Family, and Editors, letter to Max Brod from Zürau, mid-September 1917)

What we have here is a short story, a dark fairytale and at the same time a dream, a descent into the realm of the subconscious. Eventually, an illness that no one could see (pretty much like the doctor in the short story) materialises as a manifestation of a pre-existing spiritual predisposition that Kafka inherited from his parents, that is tuberculosis.

His beloved (Felice Bauer) abandons him, and only the wound in his lungs remains as a symbol of that. There is something important here. The fact that at some point someone other than Kafka himself must be held accountable ( Betrogen! Betrogen! Betrayed! Betrayed!).

Initially, Kafka wanted to give to the collection of short stories that included the "Country Doctor" the title "Verantwortung" which means "Responsibility" (see letter to Martin Buber April 22, 1917).

A Country Doctor (Ein Landarzt) Ένας αγροτικός γιατρός:

Τον Σεπτέμβρη του 1917, ο Kafka, γράφει από το Zürau, όπου έχει πάει λόγω της κλονισμένης υγείας του, στον φίλο του Max Brod:

"Τόσα πράγματα με βασανίζουν, δεν βρίσκω τρόπο διαφυγής. Ήταν ψεύτικη ελπίδα, αυταπάτη, όταν είπα στον εαυτό μου πως θα ήθελα να μείνω εδώ για πάντα, εννοώ στην εξοχή, μακριά από τον σιδηρόδρομο, κοντά στο αδυσώπητο λυκόφως που απαυγάζει ανεμπόδιστα από όλους και όλα; Αν είναι αυταπάτη τότε συμβαίνει επειδή το αίμα μου με δελεάζει προς μια μετενσάρκωση του θείου μου, του αγροτικού γιατρού τον οποίο (με όλο τον σεβασμό που τρέφω για εκείνον και είναι όντως μεγάλος) μερικές φορές αποκαλώ τιτιβιστή (κελαηδιστή) γιατί έχει ένα τόσο απόκοσμα ψιλό, σαν πουλιού, γεροεργένικο πνεύμα που τσιρίζει μέσα από έναν στενό λαιμό και ποτέ δεν τον εγκαταλείπει. Και ζει με αυτόν τον τρόπο στην εξοχή, δεν ξεκουνάει από εκεί, ικανοποιημένος, με τον τρόπο που κάποιος κάποιος χαίρεται όταν νομίζει πως ο αχνός ήχος, σαν γουργούρισμα, της τρέλας είναι τάχα η μελωδία της ζωής. Αλλά αν η λαχτάρα για αυτόν τον τόπο δεν είναι αυταπάτη, τότε είναι κάτι καλό. Αλλά έχω το δικαίωμα να περιμένω κάτι καλό, στην ηλικία των τριάντα τεσσάρων ετών, με τους εύθραυστους πνεύμονές μου και τις ακόμα πιο εύθραυστες ανθρώπινες σχέσεις μου; Αγροτικός γιατρός είναι το πιο πιθανό. Αν ζητάς επιβεβαίωσης η κατάρα του πατέρα είναι εκεί αμέσως παρούσα. Υπέροχο νυχτερινό θέαμα, όταν η ελπίδα παλεύει με τον Πατέρα.
Αλλά ας αφήσουμε τους παλαιστές..."

Το 1917 είναι η χρονιά όπου η αόρατη ασθένεια του Kafka, αποκτά υπόσταση, βρίσκει ένα όνομα. Η αρρώστια που πριν δεν ήταν ορατή, τώρα σωματοποιείται σαν μια πληγή στον πνεύμονά του: Φυματίωση. Εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε θεραπεία. Είναι μια ασθένεια που την πέρασε η αδερφή μου, και το να βλέπεις ένα πλάσμα που αγαπάς, το μικρό μου, να πεθαίνει στον πόνο με κάθε ανάσα, να πνίγεται, ήθελα να μπορούσα να τον πάρω αυτόν τον πόνο και να πεθάνω στη θέση της. Η αδερφή μου σώθηκε γιατί ζει σε μια εποχή που υπάρχουν τα κατάλληλα φάρμακα. Αλλιώς είναι πόνος, πόνος, πόνος μέχρι να λιώσεις. Ακόμα κι έτσι, ένα κομμάτι του πνεύμονά της παρέμεινε κατεστραμμένο. Σκιά το λένε. Σκιά στον πνεύμονα.

Για κάποιο λόγο ο Kafka κατέληξε να θεωρεί πως η σωματική ασθένεια είναι μια υπερεκχείλιση της πνευματικής ασθένειας (επιστολή προς Oskar Baum, από Meran, Ιούνιος 1920). Κάνει λόγο για ένα " εσωτερικό εχθρό" που τον φθείρει και δεν του επιτρέπει την πραγματική ίαση (επιστολή προς Minze Eisner Πράγα, καλοκαίρι 1920). Πίσω ωστόσο στα 1917 αισθάνεται μια ανακούφιση γιατί πλέον κανείς δεν μπορεί να του καταλογίσει πως υποκρίνεται ότι υποφέρει:

Η ασθένεια που για χρόνια μου προκαλούσε πονοκεφάλους και αϋπνία, ξαφνικά εκδηλώθηκε. Είναι σχεδόν μια ανακούφιση, Θα πάω στην εξοχή για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα ή πιο σωστά, πρέπει να πάω.
(επιστολή προς Kurt Wolff, Πράγα, 4 Σεπτέμβρη 1917)

Μέσα σε όλα αυτά τον εγκαταλείπει οριστικά και η Felice Bauer. Πλέον εκείνη θα βρει κάποιον άλλο, θα συνεχίσει τη ζωή της χωρίς αυτόν. Όλοι οι φόβοι του γίνονται πραγματικότητα. Το σώμα του τον προδίδει, η αγαπημένη του τον εγκαταλείπει, και νιώθει σαν τον εργένη θείο του από την πλευρά της μητέρας του, τον αγροτικό γιατρό Siegfried Löwy.

Ο Kafka πάντα ένιωθε πως η πλευρά της μητέρας του, η πιο εκκεντρική και ονειροπαρμένη, τον διεκδικούσε, κόντρα στην πιο προσγειωμένη πατρική επιρροή, για παράδειγμα επισημαίνει την ομοιότητά του στα ημερολόγια του με τον άλλο θείο του, τον Rudolf Löwy όταν λέει "η ομοιότητα με τον Θ. Ρ. είναι εκπληκτική και πέρα από αυτό: και οι δύο σιωπηλοί (εγώ λιγότερο) και οι δύο εξαρτημένοι από τους γονείς (εγώ περισσότερο), τσακωμένοι με τον πατέρα, αγαπημένοι της μητέρας..."

Όταν ο αγροτικός γιατρός στο διήγημα αναφωνεί " κανένας από τον άχρηστο όχλο των ασθενών δεν κουνάει το δάχτυλό του. Προδομένος, προδομένος. Άπαξ και απαντήσεις στο ψεύτικο συναγερμό του νυχτερινού κουδουνιού, κανένα καλό δεν θα βγει από αυτό, ποτέ."

Κάποιος προδίδει τον γιατρό. Κάποιος του στήνει μια παγίδα και αυτός πέφτει μέσα. Χάνει τα πάντα, χάνει την αγαπημένη του, τη θέση του, τη ζωή του. Ποιος είναι ο προδότης; Ποιοι είναι οι ασθενείς που τον καταδικάζουν σε αφανισμό; Ποιο είναι το λάθος του γιατρού;

Ο γιατρός ακολουθεί τον φυσικό του προορισμό. Απαντάει στο κάλεσμα του ασθενούς και κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να τον θεραπεύσει. Όπως ο Kafka είναι αυτός που είναι, εξαιτίας της φύσης του, της ουσίας του, την οποία έχει παραλάβει από τους γονείς του. Έτσι φέρει μέσα του τον φορέα του αφανισμού του, την ασθένεια που δεν μπορεί να θεραπεύσει. Οι γονείς του, οι πάροχοι και οι φορείς της ουσίας του Kafka είναι αυτοί που τον προδίδουν γιατί, ενώ τον έκαναν, και είναι όποιος είναι εξαιτίας τους, από την άλλη τον εξαπατούν, υποχρεώνοντάς τον να γίνει κάτι άλλο, κάποιος άλλος κόντρα στη φύση του.

Όπως λέει και ο αγροτικός γιατρός στο διήγημα "ήμουν ο γιατρός της περιοχής και έκανα το καθήκον μου στο έπακρο, σε σημείο που σχεδόν δεν άντεχα άλλο". Ωστόσο η μητέρα και ο πατέρα της διήγησης δεν καταλαβαίνουν και δεν συμμερίζονται τον αγώνα και τις θυσίες του "δεν ήξεραν τίποτα για όλα αυτά, κι αν ήξεραν δεν θα με πίστευαν. Να γράφεις συνταγές είναι εύκολο, αλλά το να μπορέσεις να συνεννοηθείς με τους ανθρώπους είναι δύσκολο". Του ζητάνε να γίνει κάτι άλλο, έξω από τη φύση του. Κι αυτόν τον εξοντώνει. Τον απογυμνώνει από όλες τις φυσικές του ιδιότητες, τον μετατρέπει σε ασθενή.

Στα ημερολόγιά του, αντιγράφει μια επιστολή προς τη Felice (την αρραβωνιαστικιά του) στην οποία αναφέρει: "Άλλες φορές πάλι ξέρω, ότι παρ' όλα αυτά, είναι οι γονείς μου, απαραίτητα συστατικά του δικού μου είναι που μου δίνουν διαρκώς την απαραίτητη δύναμη, που μου ανήκουν όχι μόνο ως εμπόδιο αλλά και ως ουσία". Λίγες γραμμές παρακάτω αφού αναφέρει πως οι γονείς του "έχουν σχεδόν σπάσει τη θέλησή" του, συνεχίζει "Έχω εξαπατηθεί από αυτούς και παρ' όλα αυτά, δεν μπορώ, χωρίς να τρελαθώ, να εξεγερθώ ενάντια στο φυσικό νόμο, λοιπόν και πάλι μίσος και τίποτα άλλο παρά μίσος". Και καταλήγει αναφερόμενος στην ίδια την Felice: "Εσύ ανήκεις σ' εμένα, σε πήρα δική μου, δεν μπορώ να πιστέψω πως σε οποιοδήποτε παραμύθι έχει γίνει για οποιαδήποτε γυναίκα μεγαλύτερος και πιο απελπισμένος αγώνας απ' ότι μέσα μου για εσένα, από την αρχή και πάντα, από την αρχή και ίσως για πάντα". (18 Οκτωβρίου 1916).

Η Rosa η υπηρέτρια και αγαπημένη του αγροτικού γιατρού συμμετέχει κι αυτή σε ένα δυσοίωνο παραμύθι με μαγεμένα άλογα, αλλά εκεί πλέον, ο αγώνας του γιατρού για εκείνη είναι χαμένος, καταδικασμένος εξαρχής. Μεταμορφώνεται σε μια πληγή (eine handtellergroße Wunde aufgetan. Rosa, in vielen Schattierungen, μια ανοιχτή πληγή σε σχήμα παλάμης, ροδαλή σε διάφορες αποχρώσεις). Κι όπως λέει ο ασθενής που γίνεται το αντικαθρέφτισμα (μια μετενσάρκωση) του γιατρού "μια όμορφη πληγή είναι όλα όσα κατάφερα να φέρω στον κόσμο. Αυτή ήταν η μοναδική μου προσφορά".

Ο γιατρός τοποθετείται στο κρεβάτι του ασθενούς ώστε να μπορέσει να αγγίξει αυτήν την πληγή και προσπαθεί να τον παρηγορήσει λέγοντάς του πως η πληγή του δεν είναι τόσο σοβαρή. " Οποιοσδήποτε μπορεί να την αποκτήσει καμωμένη σε οξεία γωνία με δύο χτυπήματα του τσεκουριού. Πολλοί προσφέρουν την πλευρά τους και ούτε καν ακούν το τσεκούρι στο δάσος, ούτε παίρνουν είδηση πως τους πλησιάζει".

Είναι σαν να του λέει πως αυτό συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους, όλοι αγαπούν, όλοι πληγώνονται ή η αρρώστια σου δεν είναι τόσο φοβερή, συμβαίνει και σε άλλους, πολλοί την έχουν και παρ' όλα αυτά συνεχίζουν να ζουν.

Την ίδια τακτική θέλει να εφαρμόσει και ίδιος ο Kafka στον εαυτό του. Για να παρηγορηθεί, συμβουλεύει τον εαυτό του:

"Έχεις τη δυνατότητα, στο βαθμό που υπάρχει κατ' αρχάς αυτή η δυνατότητα, να κάνεις μια αρχή. Μην την σπαταλάς. Δεν θα μπορέσεις να αποφύγεις τη βρωμιά (σσ: σαν τα σκουλήκια της πληγής στο διήγημα) που βγαίνει κι επιπλέει από πάνω σου αν θέλεις να διεισδύσεις. Όμως μην κυλιέσαι μέσα της. Αν η πληγή των πνευμόνων σου δεν είναι παρά ένα σύμβολο, όπως ισχυρίζεσαι, που η μόλυνσή της λέγεται Φ. και το βάθος της δικαίωση, αν είναι έτσι, τότε και οι ιατρικές συμβουλές (φως, αέρας, ήλιος, ησυχία) είναι συμβολικές. Άγγιξέ το αυτό το σύμβολο." (Ημερολόγια, 15 Σεπτεμβρίου 1917).

Έχουμε λοιπόν ένα διήγημα που είναι παραμύθι και συνάμα όνειρο, μια κατάβαση στον χώρο του υποσυνειδήτου. Είναι η ώρα που η ασθένεια εκείνη την οποία κανένας δεν μπορούσε να δει, όπως ο γιατρός στο διήγημα, εμφανίζεται ως εκδήλωση μιας προϋπάρχουσας πνευματικής προδιάθεσης, την οποία έχει κληρονομήσει από τους γονείς του, στους οποίους πλέον μπορεί να αποδώσει ευθύνες. Η αγαπημένη του τον εγκαταλείπει, και μόνο η πληγή στον πνεύμονά του απομένει ως σύμβολο εκείνης.

Υπάρχει κάτι σημαντικό εδώ. Το γεγονός ότι κάποια στιγμή πρέπει να γίνει κάποια απόδοση ευθυνών. Αρχικά ο Kafka ήθελε να δώσει στη συλλογή διηγημάτων που περιελάμβανε και τον "Αγροτικό γιατρό" τον τίτλο "Verantwortung" που σημαίνει "Ευθύνη" (βλέπε επιστολή προς Martin Buber 22 Απρίλη 1917).

Εδώ δεν έχουμε τον ήρωα που ξυπνάει ένα πρωί και αναρωτιέται τι έφταιξε και τιμωρείται, ούτε το παιδάριο - στρατιωτάκι που οφείλει να υποστεί την τιμωρία ενός ανώτερού του από ένα καπρίτσιο, για ασήμαντη αφορμή. Ο αγροτικός γιατρός, υψώνει ανάστημα κι ας συντρίβεται. Απολογείται, αμύνεται, δεν πέφτει αμαχητί, φωνάζει "Betrogen! Betrogen!" (με πρόδωσαν). Πρώτα έρχεται αυτό το βιβλίο το οποίο θα αφιερώσει στον πατέρα του, κι έπειτα η "Επιστολή προς τον πατέρα" στα 1919.

Δεν σας έλεγα ψέματα φωνάζει, ήμουν στα αλήθεια άρρωστος, υπέφερα κι εσείς δεν με πιστεύατε. Εσείς με κάνατε αυτό που είμαι. Και τώρα χάνω αυτή που αγαπάω και θα απομείνω ο αιώνιος εργένης. Και τώρα πεθαίνω κι εσύ πατέρα ακόμα συνεχίζεις να με πολεμάς, γιατί;

Όπως γράφει ο Kafka, φοβούμενος πως θα πεθάνει πριν προλάβει να εκδοθεί το βιβλίο του:

"Από τότε που αποφάσισα να αφιερώσω το βιβλίο στον πατέρα μου, έχω μεγάλη αγωνία να το δω σύντομα τυπωμένο. Όχι πως θα μπορούσα να τον κατευνάσω με αυτόν τον τρόπο, οι ρίζες του ανταγωνισμού μας είναι πολύ βαθιές. Αλλά τουλάχιστον θα έχω κάνει κάτι".

Η συλλογή με γενικό τίτλο "Ένας αγροτικός γιατρός" πέρα από το ομώνυμο διήγημα περιλάμβανε επίσης τα:

Der neue Advokat (Ο νέος δικηγόρος), Auf der Galerie (Πάνω στη γαλαρία), Ein altes Blatt (ένα παλιό χειρόγραφο/ Ένα παλιό φύλλο), Vor dem Gesetz (μπροστά στο νόμο), Schakale und Araber (Τσακάλια και Άραβες), Ein Besuch im Bergwerk (Μια επίσκεψη στο ορυχείο), Das nächste Dorf (Το γειτονικό χωριό/Το διπλανό χωριό ), Eine kaiserliche Botschaft (Ένα αυτοκρατορικό μήνυμα), Die Sorge des Hausvaters (Η έγνοια του οικογενειάρχη), Elf Söhne (Έντεκα γιοι), Der Mord / Ein Brudermord (Μια δολοφονία/ αδελφοκτονία), Ein Traum (ένα όνειρο), Ein Bericht für eine Akademie (Αναφορά σε μια Ακαδημία).