ŷ������

این ریویو ادیت شد تا بخشی از خلاصه‌ه�� اضافه بشن:
کتاب اومده بود یه سری رفتارهای انسانی را تو سطوح مختلف از منظر‌ها�� متفاوتی بررسی کرده بود و با بیان آزمایش‌ه�� و مطالعات ذکر شده در هر موضوع، سعی می‌کر�� عوامل موثر شکل‌گیر�� و گاهاً پیامدهای رفتار ها رو به طور کلی بهمون نشون بده.��

ساپولسکی برای نوشتن کتابش به مقدار بسیار زیادی مطالعه‌ها�� مختلف در حیطه های روانشناسی و نوروساینسی و حتی گاهاً تاریخی انجام داده بود. این ارجاعات زیادش برای من به شخصه بسیار مفید و عالی بودند. چون یه سری مطالعه‌ه�� رو می‌رفت�� سراغش و کامل می‌خوند�� می‌دید�� چیکار کردن تا به اون نتیجه رسیدن.
Nothing comes from nothing. No brain is an island.

نویسنده تو فصل‌ها�� اول کتاب بیشتر بررسی میکرد که از همین چند صدم ثانیه قبل گرفته تا ابتدای تولد و بستر فرهنگی که شخص توش رشد کرده و حتی ژنوم و تکامل چه تاثیرهایی روی بروز رفتارها در زمان‌ها�� مشخص دارند.

مثلا بیان میکرد برای اینکه رفتاری رخ بده، داخل بدن تغییرات تو چه بستر عصبی‌ا�� رخ میدن که در عرض چند صدم ثانیه و کمتر، منجر به بروز رفتار خاص می‌ش��.بعد تغییرات هورمونی و شیمیایی که تو مغز رخ میده و باعث میشه رفتارهای کوتاه مدت شکل بگیرند و همچنین تاثیر ریتم خواب و دوپامین و امثالهم رو بررسی کرده بود.
البته در ارتباط با هورمون‌ه�� درنهایت چنین نتیجه‌گیری‌ا�� کرده بود که هورمون‌ها�� به جا اینکه عامل مستقیم رفتار باشند، ما را نسبت به عوامل خارجی حساس‌ت�� می‌کن�� و تمایلات موجود بشر رو تقویت میکنن.
Hormones don’t determine, command, cause, or invent behaviors. Instead they make us more sensitive to the social triggers of emotionally laden behaviors and exaggerate our preexisting tendencies in those domains.


بعد نشون میداد که محرک‌ها�� خارجی رفتار هر شخص تاثیر میذارن:
Pain does not cause aggression; it amplifies preexisting tendencies toward aggression. In other words, pain makes aggressive people more aggressive, while doing the opposite to unaggressive individuals.

همچنین با استفاده از مطالعه‌ها�� افرادی مثل روی بومستر نشون داده بود که مواقعی که قشر فرونتال مغز مشغول فعالیت‌ها�� شناختی پیچیده‌ست�� سطح گلوکز خون افت می‌کن�� و منجر به کاهش همدلی و افزایش پرخاشگری میشه. عملا خستگی ناشی از فعالیت شناختی، باعث میشه افراد به‌سرع�� رفتارهای پرخاشگرانه‌ت�� یا غیر اجتماعی از خودشون نشون بدن.
Metaphorically, the frontal cortex says, “Screw it. I’m tired and don’t feel like thinking about my fellow human.��
این کاهش گلوکز و رفتار پرخاشگرانه چیزیه که تو مطالعات دیگه نشون داده بود اگه قبل خیریه رفتن نوشیدنی قندی بخوری دست و دل باز تر میشی و اگه گشنه باشی اگرسیوتر میری.

توی استرس طولانی‌مدت�� مغز انگار تو حالت آماده‌با�� میره، ولی دیگه خیلی دقیق فکر نمی‌کن��. آمیگدال، که مسئول پردازش احساساته، سریع‌ت�� از بقیه‌�� بخش‌ه�� وارد عمل میشه، ولی اطلاعات رو درست پردازش نمی‌کن��. واسه همین آدم تو این حالت، بیشتر می‌ترسه�� گیج میشه و بدون اینکه اطلاعات جدید رو در نظر بگیره، از روی عادت تصمیم می‌گیره�� این همون حالتیه که احتمال تهاجم و رفتار واکنشی رو بالا میبره.


🔹 بعد از اونا که گفته بود، کم‌ک�� از بدن شخص خارج می‌ش�� و به تاثیراتی که از کودکی تا سنی که منجر به بروز رفتار میشن رو بررسی می‌کن��. میاد نشون میده که چطوری تجارب گذشته هر شخص روی رفتاری که در لحظه انجام میده تاثیر می‌ذاره��.

قاعدتاً نمی‌تون�� به گذشته برگردی و تاثیر تجربه‌ه�� توی شکل‌گیر�� رفتار بگی ولی از تاثیر ژن نگی. برای همین به بررسی نظر ژن و انتخاب طبیعی فرایندهای تکاملی برای شکل‌گیر�� یک سری رفتارهای فردی و جمعی هم پرداخته بود.

و همینطور وارد فرهنگ میشه.
Culture literally shapes how and where you look at the world.

همچنین به رفتار آدمای دور و بر اشاره می‌کن�� و اینکه چطوری رفتار اونا روی ما اثر داره. مثلاً وقتی یه نفر چهره‌ا�� پر از احساسات شدید به ما نشون میده، ناخودآگاه یه جورایی چهره‌�� رو تقلید می‌کنیم�� ولی اگه سطح تستوسترون بالا باشه، احتمال داره که این همدلی کمتر بشه و آدم خودمحورتر عمل کنه.
Testosterone decreases such empathic mimicry.

حرف تستوسترون زده شد، باید از بقیه بررسی‌ها�� بگم که نتیجه مطالعات بسیار مختلفی بودند که باز به تک تکشون رفرنس داده بود و نام برده بود اما بخوام یکم نتیجه‌گیری‌ه�� رو خلاصه کنم، اینطور میشه که این هورمون باعث میشه آدم به نظر خودش خیلی مطمئن بشه و کمتر نظر بقیه رو در نظر بگیره، سریع‌ت�� تصمیم بگیره و بیشتر دنبال ریسک و رقابته. همچنین تستوسترون باعث میشه آدم بیشتر نارسیستیک بشه.

Testosterone boosts impulsivity and risk taking, making people do the easier thing when it’s the dumb-ass thing to do.

البته نکته‌ا�� اینه که همیشه قرار نیست تستوسترون آدم رو تهاجمی کنه؛ بلکه بستگی به شرایط داره و اینکه رفتار تهاجمی چقدر پاداش بگیره.
Testosterone makes us more willing to do what it takes to attain and maintain status. And the key point is what it takes.
Engineer social circumstances right, and boosting testosterone levels during a challenge would make people compete like crazy to do the most acts of random kindness. In our world riddled with male violence, the problem isn’t that testosterone can increase levels of aggression. The problem is the frequency with which we reward aggression.

یه بغل پا هم اون وسطِ بیان تاثیرات تستوسترون به کتاب زردا زده بود:
Confident and optimistic.
Well, endless self-help books urge us to be precisely that. But testosterone makes people overconfident and overly optimistic, with bad consequences.

🔺البته وقتی میومد در تایید یه سری چیز مطالعه میاورد، نمونه مطالعه‌های�� که نتیجه مخالف گرفته بودند (اگه موجود بود) هم میآورد. ولی خب زیاد هایلایت متنوع ندارم از مطالعات در تضادش.

در ادامه، به اکسی‌توسی�� و استروژن هم می‌پرداز��.

اکسی‌توسی�� که بهش هورمون عشق میگن، کمک می‌کن�� با آدمای خودی بیشتر اجتماعی بشی، ولی نسبت به غریبه‌ه�� باعث تعصب و فاصله‌گیر�� میشه.
Oxytocin, the luv hormone, makes us more prosocial to Us and worse to everyone else.
که باز اینجا تاکید کرده بود اثر این هورمون‌ه�� به کانتکست بستگی داره.
the actions of these neuropeptides depend dramatically on context—who you are, your environment, and who that person is.

این وسط یه نگاهی هم به استروژن داشت و باز هم از اثرات دو جانبه این هورمون‌ه�� هم می‌گف��: که این هورمون از یه طرف می‌تون�� پرخاشگری مادرانه رو بالا ببره و از طرف دیگه همدلی و شناخت احساسات رو تقویت کنه.
دلیلش اینه که استروژن تو مغز دو نوع گیرنده متفاوت داره که هر کدومشون تو شرایط مختلف اثر میذارن؛ پس یه هورمون ممکنه حتی تو شرایط مشابه هم رفتارای مختلفی ایجاد کنه.

🔹 از طرف دیگه نویسنده به تاثیر استرس در رفتار پرداخته بود و توضیح میداد که استرس چطور ما را به سمت خودخواهی سوق می‌د�� و تصمیم‌گیری‌هامو�� رو تحت تاثیر قرار می‌د��.
��
افزایش سطح هورمون‌ها�� استرس‌ز�� مثل گلوکوکورتیکوئیدها، می‌تون�� رفتارهای ما رو به سمت پرخاشگری سریع و واکنشی سوق بده.

کلا می‌گف�� که استرس می‌تون�� شناخت‌ها�� کنترل ایمپالس‌ها�� تصمیم‌گیری�� امپثی و همدلی، کنترل عواطف و پروسوشالیتی مارو تحت تاثیر قرار بده.

جالبه که توی موقعیت‌ها�� اخلاقی شدید، وقتی افراد استرس می‌گیرن�� بیشتر جواب‌ها�� خودمحورانه میدن، ولی تو موقعیت‌ها�� کم‌اهمیت‌ت�� این‌طو�� نیست.
stress makes people more egoistic, but only in the most emotionally intense and personal circumstances.


از چیزای جالبش این بود که آگاه بود به این که رفتار طبق قواعد و قانون خاصی پیش نمیره و همیشه استثنا هست و گاهی این استثناها ها خیلی بیشتر هم رخ می‌دهن��.

Behaviorists were often right about behavior but wrong in really important ways, as many interesting behaviors don’t follow behaviorist rules.

مثلاً مطالعاتی آورده بود که نشون میداد یه بچه میمون یا موش اگه مادرش بدرفتار باشه، بیشتر بهش وابسته می‌ش��.
همین‌طو�� توی روابط انسانی هم پیش میاد که آدم به یه فرد آسیب‌زنند�� وابسته بشه.

And behaviorist rules have failed when humans love the wrong abusive person.

خب از این پرداخت‌ها�� ریز خارج بشیم و یکم کلی‌ت�� بگیم کتاب چیا می‌گف��.

🔹 تو بحث رفتار اجتماعی نویسنده میاد نقش همدلی، همکاری و رقابت رو تو رفتارهای اجتماعی تجزیه تحلیل می‌کن��.
یه جاهایی از بحث سیمپثی امپثی، همین همدلی اینا، اومده بود اشاره کرده بود چطوری واکنش‌ها�� بیش‌ازح�� همدلانه، به جای کمک به سایرین، گاهی موجب فرار از موقعیت میشن.

As will be seen, one instance where empathic responses don’t necessarily lead to acts is when we think enough to rationalize.��
But feeling too much has problems as well. Feeling someone else’s pain is painful, and people who do so most strongly, with the most pronounced arousal and anxiety, are actually less likely to act prosocially. Instead the personal distress induces a self-focus that prompts avoidance—“This is too awful; I can’t stay here any longer.�� As empathic pain increases, your own pain becomes your primary concern.
In contrast, the more individuals can regulate their adverse empathic emotions, the more likely they are to act prosocially.

بعضی‌ه�� وقتی درد و رنج بقیه رو حس می‌کنن�� چون نمی‌تون�� تحمل کنن، میرن و کاری هم نمی‌کن��. از اون طرف، اگه آدم بتونه اون احساسات منفی رو بهتر مدیریت کنه، احتمال اینکه تو موقعیت بمونه و کمک کنه بیشتره.

بعد از این، رفتار بچه‌ه�� رو توی سنین مختلف میاره وسط.
میگه که بچه‌ه�� اول فقط وقتی ناراحت میشن که خودشون توی حقشون کوتاهی شده باشه، ولی تازه وقتی به سن ۸ تا ۱۰ سالگی می‌رسن�� کم‌ک�� به ناعدالتی برای دیگران هم واکنش نشون میدن.
البته این مسئله تو فرهنگ‌ها�� مختلف با توجه به بازخورد فرهنگی و تربیتی ممکنه متفاوت باشه.

🔹 تو بررسی‌ها�� فرهنگی‌ا�� که کرده بود، یه مقایسه شرق و غرب برا رفتار داشت که می‌گف�� تو فرهنگ شرقی، اطلاعات به شکل جامع‌تر�� پردازش میشن، در حالی‌ک�� آدما تو فرهنگ غربی به جزئیات بیشتر توجه دارن.
حالا مطالعات جالب‌تر�� هم داشت که اصلا تو یه سری عکس حتی مدل دید با توجه به فرهنگ برا غالب آدم‌ه�� عوض میشه.
cultural values are first inculcated early in life. So it’s no surprise that culture shapes our attitudes about success, morality, happiness, love, and so on.


🔹 در ارتباط با بحث سوشواکونومیک می‌گف�� توی جوامع نابرابر، افراد سطح بالا دنبال توجیه کردن جایگاه خودشون هستن و هر چقدر نابرابری بیشتر بشه، این باورهای عجیب هم بیشتر می‌ش�� که مثلاً فقیر بودن خودش یه نعمت پنهان داره.
And the more inequality, the more the powerful adhere to myths about the hidden blessings of subordination—“They may be poor, but at least they’re happy/honest/loved.�� In the words of the authors of one paper, “Unequal societies may need ambivalence for system stability: Income inequality compensates groups with partially positive social images.��

این فرهنگ‌ها�� نابرابر معمولاً مردم رو نامهربان‌ت�� می‌کن��.
البته کلا منظورش از فقیر بودن اینه که خود فرد حس فقیر بودن داشته باشه، نه اینکه صرفاً تو یه تعریف خاص از فقر جا بگیره.

Thus unequal cultures make people less kind. Inequality also makes people less healthy.


🔹 توی بخش قتل‌ها�� ناموسی به یه سری ویژگی مشترک اشاره می‌کن��: این قتل‌ه�� بیشتر توی جوامع سنتی دیده می‌ش�� و قربانی‌هاشو�� بیشتر دخترای جوون هستن.

معمولاً دلایل این قتل‌ه�� این چیزاست:
رد کردن ازدواج اجباری
درخواست طلاق از یه همسر بدرفتار یا همسری که از کودکی مجبور شدن باهاش ازدواج کنن
دنبال تحصیل بودن
مقاومت در برابر قوانین سخت مذهبی مثل حجاب و امثالهم
ارتباط داشتن با یه مردی که خانواده تاییدش نمی‌کن��
یا حتی مورد تجاوز قرار گرفتن
گاهی مردها هم قربانی قتل‌ها�� ناموسی می‌شن�� ولی دلیلش معمولاً هم‌جنس‌گرایی��.

تو بحث اینکه چرا نابرابری باعث ناسالم شدن ضعیف‌تره�� و فقیر ها میشه از دید سایکوسوشال یه محقق و استاد دانشگاهی، توضیح میداد که
توی جامعه‌ها�� نابرابر، سرمایه اجتماعی افت می‌کن�� و این باعث افزایش استرس می‌ش��. وقتی مردم کنترل روی زندگی‌شو�� رو از دست می‌دن�� حمایت اجتماعی ندارن یا جایی برای خالی کردن خشمشون پیدا نمی‌کنن�� استرسشون مزمن می‌ش�� و این استرس طولانی‌مد�� سلامتی رو فرسوده می‌کن��.

از طرفی توی جوامع نابرابر، پول بیشتر به جای هزینه کردن برای خدمات عمومی، صرف مصرف خصوصی میشه. این یعنی به جای هزینه روی وسایل نقلیه عمومی بهتر، خیابون‌ها�� امن‌تر�� آب سالم، مدارس بهتر و خدمات درمانی همگانی، ثروتمندا ترجیح می‌د�� مالیات ندن و پولشون رو برای راننده شخصی، محله‌ها�� حفاظت‌شده�� آب معدنی، مدرسه خصوصی و بیمه درمانی خصوصی خرج کنن.��
نتیجه‌ا�� چی می‌شه��
اینکه کیفیت زندگی و سلامتی مردم متوسط جامعه پایین می‌آ��.

تو یه سری مطالعه دیگه هم اومده بود بررسی کرده بود چرا نابرابری درآمدی باعث افزایش جرم می‌شه؟��
این موضوع دو بُعد داره:
از یه طرف، سرمایه اجتماعی کاهش پیدا می‌کن�� و اعتماد و همکاری بین مردم کم می‌شه��
از طرف دیگه، ثروتمندها از سرمایه‌گذار�� روی خدمات عمومی دور می‌ش�� و این خودش بستر بیشتر جرم و جنایت رو فراهم می‌کن��.

یه نکته تلخ درباره نابرابری و خشونت اینه که وقتی نابرابری زیاد می‌ش�� و خشونت بالا می‌ره�� بیشتر قربانی‌ه�� و عامل‌ه�� از قشرهای پایین جامعه‌ا�� و عملاً این وسط فقرا هستن که به جون هم می‌افت��.

when inequality fuels violence, it is mostly the poor preying on the poor.

از اون ور، جامعه‌های�� که جمعیتشون رو به رشد بوده، مجبور شدن یه سری مکانیسم برای کنترل هنجارها بین غریبه‌ه�� ایجاد کنن. مثلاً هرچقدر تعداد جمعیت بیشتر می‌شده�� مجازات برای نقض هنجارها هم شدیدتر بوده و تأکید بیشتری روی رفتار برابر با غریبه‌ه�� داشتن.

توی جوامعی که تعاملات ناشناس زیاد بوده، مجازات‌ه�� رو می‌سپرد�� به خدایان.
در مقابل، توی جامعه‌ها�� شکارچی و هانترگدرر، خدایان معمولاً اهمیتی نمی‌داد�� که مردم رفتار خوبی دارن یا نه.


🔹 یه سری از این ویژگی‌ها�� رفتاری و فرهنگی که الان می‌بینیم�� به مرور زمان و در واکنش به شرایط محیطی خاصی از هزاران سال قبل تا حالا به وجود اومدن.

مثلا جوامعی که توی مناطق خشک و بیابانی زندگی می‌کردن�� باید برای زنده موندن بیشتر روی ذخیره و مدیریت منابع آب کار می‌کرد��. این باعث شد که ساختارهای سخت‌گیرانه‌ت�� و سیستم‌ها�� قانون‌مدار‌تر�� داشته باشن و حتی ادیان و آیین‌ها�� مخصوص به خودشون رو خلق کنن که بتونه این قوانین رو پشتیبانی کنه. به عبارتی، اونایی که منابع کمی داشتن، باید بیشتر همو کنترل می‌کرد�� که همه به قدر مساوی از منابع استفاده کنن و این فرهنگ در جوامعشون ریشه‌دا�� شد.

🔹 تو قسمت باورها و آیین‌ه�� می‌گف�� اینا یه جور واکنش به همین محیط و شرایط بودند.
مثلا فرهنگ‌های�� که کوچ‌نشی�� بودن و تقابل محیطی قومی بیشتری داشتن به سمت پرستش خدایان جنگ و شجاعت رفتن که برای بقای قومشون بجنگن.
از اون‌و�� در جوامع کشاورز خدایانی به وجود اومدن که مسئول طبیعت و بارش و امثالهم بودن، چون اینا برای بقا و سروایوالشون مهم بوده.

وقتی دیگه ارتباطات اجتماعی گسترده‌ت�� شد، نیاز به کنترل بیرونی یا بازدارنده‌ها�� اخلاقی هم بیشتر شد.
برا همین آدما شروع به ساختن یه سری اصول اخلاقی و حتی خدایانی کردن که بتونن مردم رو کنترل کنن. به عبارتی، این خدایان به عنوان ناظران مخفی و همیشه حاضر عمل می‌کرد�� و این ترس و احترام به خداها کمک می‌کر�� که افراد از قوانینی که تو جامعه وضع شده بود، پیروی کنن.

🔹 تو تاثیرات محیط رو فرهنگ اشاره می‌کن�� که جوامع کشاورزی به دلیل نیاز به همکاری و تقسیم منابع، ساختارهای اجتماعی متمرکزتر و همبستگی بیشتری داشتن. برعکس، جوامع کوچ‌نشی�� بیشتر به فردگرایی و استقلال اهمیت می‌دادن�� چون سبک زندگی‌شو�� نیاز به جابه‌جای�� و استقلال بیشتری داشت.

🔹 ساپولسکی میگه که کلی نظریه وجود داره برای اینکه چرا انسان‌ه�� مدام دارن دین درست می‌کن��. قضیه بیشتر از یه کشش ساده به سمت مسائل سوپرنچراله.
تو یه مقاله اومده بود گفته بود:
“Mickey Mouse has supernatural powers, but no one worships or would fight—or kill—for him. Our social brains may help explain why children the world over are attracted to talking teacups, but religion is much more than that."
.

🔹 دین چرا شکل می‌گیره��
Because it makes in-groups more cooperative and viable.
شاید برای اینکه آدم‌ه�� توی گروه‌ه�� بیشتر با همدیگه همکاری کنن. یا
Because humans need personification and to see agency and causality when facing the unknown. Or maybe inventing deities is an emergent by-product of the architecture of our social brains.

محیط و سبک زندگی یه جامعه روی نوع خدایی که خلق می‌کن�� هم تاثیر داره.
فرهنگ‌ها�� بیابانی بیشتر به سمت ادیان تک‌خدای�� می‌رن�� ولی اون‌های�� که توی جنگل‌ها�� بارانی زندگی می‌کنن�� معمولا چندخدایی هستن.
فرهنگ‌ها�� کوچ‌نشی�� بیشتر خدایانی رو می‌پرست�� که شجاعت و جنگ‌جوی�� رو ارزش بدونن. کشاورزا هم خدایی دارن که آب و هوا رو بتونه تغییر بده تا محصولاتشون رو نجات بده.
وقتی یه فرهنگ اون‌قد�� بزرگ میشه که رفتارهای ناشناس بین مردم رواج پیدا کنه، شروع به ساختن خدایانی می‌کن�� که مردم رو به اخلاقیات دعوت می‌کن��.

🔹 Three obvious points:
(a) a religion reflects the values of the culture that invented or adopted it, and very effectively transmits those values;
(b) religion fosters the best and worst of our behaviors;
(c) it’s complicated.

🔹 یه قسمتی اینجا بحث گاسیپ داشت که کارکردهای مختلفشو میگفت:
Gossiping serves numerous purposes. It helps for reality testing (“Is it just me, or was he being a total jerk?��),
passing news (“Two guesses who just happened to get a foot cramp during the hairiest part of the hunt today��),
and building consensus (“Something needs to be done about this guy��).
Gossip is the weapon of norm enforcement.

تاثیراتی که فرهنگ رو اخلاق و رفتار می‌ذار�� یه گستره از اینکه کی رو میتونی بکشی تا این که نظرت راجع به غذاخوردن خرگوش چی باشه رو در بر میگیره.

خب فعلا همینقدر هم زیاد شد.
____
ریویوی اولیه مهر ۱۴۰۳:
کتاب رفتار یکی از بهترین و مفیدترین کتاب‌های�� بود که خوندم. از تمامی رفرنس‌های�� که میداد و مطالعاتی که اشاره کرده بود لذت می‌برد��. همخوانی خیلی جذابی داشتیم. فوت‌نوت‌ه�� و رفرنس‌ها�� کتاب بسیار مفید بودند.
برای این کتاب بجای ریویو مفصل، فعلا خلاصه‌های�� ازش در کانالم، به ترتیبی که بتونم مرتبشون کنم، می‌ذار��. بعدش شاید یه جمع‌بند�� کلی اینجا هم گذاشتم.