Sign in with Facebook
Navid's Reviews > جای خالی سلوچ
جای خالی سلوچ
by
by
«جای خالی سلوچ» کتابی سراسر درد و رنج است، قرار نیست در سراسر کتاب رویدادی خوش و شادی‌آو� روی دهد. قرار است خواننده در غم و رنج و سیه‌روز� شخصیت‌ها� داستان شریک شود، پس پیش از آغازِ خواندنِ کتاب حواستان به حال و هوای درونی خودتان باشد. کتاب، کتاب تلخی است و بهتر است با هر حال و هوایی به سراغ آن نروید.
جای خالی سلوچ و کلیدر
می‌گوین� دولت‌آباد� جای خالی سلوچ را بین فاصله زمانی انتشار جلد دوم و سوم کلیدر نوشت. بین داستانِ دو کتاب تفاوت‌های� وجود دارد، ولی شباهت‌های� هم به چشم می‌خور�.
به نظر من کلیدر از نظر داستان قوی‌ت� از جای خالی سلوچ بود، ولی بزرگترین نقطه ضعف کلیدر اطناب و کشدار شدن داستان است که خوشبختانه این مشکل در جای خالی سلوچ به چشم نمی‌خور�.
کلیدر در فضای روستای کلیدر رخ می‌ده� و جای خالی سلوچ در فضای روستای زمینج، هر دو روستا در فضای روستاهای خراسان توصیف می‌شون�.
در هردو داستان اختلاف طبقاتی بین اربابانِ زمین‌دا� و توده� مردم برجسته است، نوعی انتقاد از سیستمی شبه‌فئودال�.
نگاهی انتقادی به وضعیت زنان
رنج زنان به طور ویژه در هر دو داستان بسیار برجسته است. اگرچه جنس این رنج و شیوه� برخورد زنان با آن در زنان کلیدر (مارال و بلقیس و زیور) و زنان جای خالی سلوچ (مِرگان و هاجر و رقیه) تا حدی متفاوت است، با این حال زورگوییِ مردانه در هر دو داستان دیده می‌شو�.
اگرچه «مِرگان» قهرمان اصلی جای خالی سلوچ است، اما ببینید با وجود مقاومت و استقامتی که در برابر رنج دارد باز هم چقدر مظلوم واقع می‌شو�. حتی وقتی برای ستاندن مزد پسرش به خانه� سردار می‌رو� و مورد تجاوز واقع می‌شود� نه توانایی دفاع از خود دارد، نه شکایت بردن به کسی. حتی جرئت نمی‌کن� موضوع را برای کسی بازگو کند، از ترس حرف مردم، زورگویی مردان و سرزنش پسرانش.
درباره� سبک نویسندگی دولت‌آباد�
نثر دولت‌آباد� در کلیدر و جای خالی سلوچ تقریباً یکسان است و اگر از یکی خوشتان آمد از دیگری هم خوشتان خواهد آمد، نثری که در بعضی جملات بسیار موجز است و من در نویسندگان معاصر مشابهش را سراغ ندارم و به باور من دولت‌آباد� در پی مطالعه� زیاد متون کهن پارسی(به خصوص تاریخ بیهقی) به چنین سبکی در نوشتن رسیده‌اس�.
دولت‌آباد� در داستانش از به کاربردن ضرب‌المثل‌ه� و کلمات بومی و کهن ابایی ندارد. کلماتی مثل خوریژ، خلاشه، لیفه، تنبان، زوغوریت، دال‌کن� و ... که نه تنها از واژگان مورد استفاده� امروزِ مردم حذف شده‌اند� بلکه معنی بعضی از آن‌ه� را احتمالاً نمی‌توا� در هیچ فرهنگ لغتی پیدا کرد. (در انتهای کتاب کلیدر، واژه‌نامه‌ا� وجود دارد که متأسفانه در این کتاب وجود ندارد، ولی معنیِ بسیاری از لغاتِ این کتاب را هم می‌توا� در آن واژه‌نام� پیدا کرد)
نثر زیبا و همراه با نوعی موسیقی درونی و توانایی دولت‌آباد� در داستان‌گویی� باعث می‌شو� گاهی خود را چنان در داستان گم کنید که گذر زمان را احساس نکنید.
نظام ارباب و رعیتی
دولت‌آباد� مانند اکثر نویسندگان و روشنفکران هم‌دوره‌اش� یک نویسنده� چپ است.
در هردو کتاب اربابان و زمین‌دارا� در حکم ستمگرانی هستند که جز و رنج درد چیزی برای توده� به همراه ندارد و این وظیفه� دولت است که در نقش یک ناجی مردم را از چنگ ظلم و ستم برهاند.(گرچه در کلیدر خود دولت هم در نهایت با ستمگران همدست می‌شو�)
فقر اقتصادی و فقر فرهنگی در هر دو داستان از درون‌مایه‌ها� اصلی داستان است.
اگر در کلیدر، فقر توده� مردم منجر به تشکیل گروه‌ها� چریکی به رهبری گل‌محم� و مبارزه با اربابان می‌شود� در جای خالی سلوچ مردم فقیر دسته‌دست� کوچ می‌کنن�. کوچ سلوچ و جای خالی او آغازی بر طوفان بحران‌ه� و حوادثی است که در ادامه بر سر شخصیت‌ها� داستان نازل می‌شو�.
در عین حال باید کتاب را نوعی انتقاد از اصلاحات ارضی در انقلاب سفید شاه نیز دانست، اصلاحاتی که منجر به از بین رفتن فرصت‌ها� شغلی در روستاها و کوچ مردم روستا به شهرها شد.
محافظه‌کار� در برابر مدرنیته
با همه� رنج‌ه� و سختی‌ها� که نصیب مردم روستا می‌شو� و با وجود رنجی که بر زنان می‌رود� دولت‌آباد� نوعی محافظه‌کار� در برابر ورود مدرنیته به جامعه� روستایی دارد و علی‌رغ� اینکه طرفدار خرافات و برخی عقاید مذهبی هم نیست، به ورود مدرنیته به جامعه� روستایی هم روی خوش نشان نمی‌ده�:
اگر پسر صنم از شهر لباس نویی خریده، به تنش زار می‌زن� و در نهایت آن را با بیزاری به گوشه‌ا� می‌افکن�.اگر میرزاحسن دیگران را به فکر توسعه� پسته‌کار� و باغداری می‌اندازد� کلاهبردار از آب درمی‌آی�. اگر ابراو دلبسته� کار با تراکتور و شخم زدن زمین‌ها� مردم می‌شود� قرار است تراکتور خراب شود و رویاهای ابراو بر باد رود، و اگر قرار است مکینه‌ا� از شهر آورده شود تا جایگزین قنات خشکیده� روستا شود، مکینه مقصر اصلی خشکیدن قنات معرفی می‌شو� و باید پلمپ شود.
مردم رنج می‌کشند� ولی نویسنده مدرنیته را راه نادرستی برای فرار از این رنج و تیره‌روز� معرفی می‌کن�.
در نهایت جای خالی سلوچ کتابی تلخ، اما خواندنی از شرایط اجتماعی، اقتصادی و تاریخی زمان خود در روستاهای ایران است که از زمانه� و شیوه� زندگی ما بسیار دور، ولی در عین حال به طور عجیبی به ما بسیار نزدیک است.
جای خالی سلوچ و کلیدر
می‌گوین� دولت‌آباد� جای خالی سلوچ را بین فاصله زمانی انتشار جلد دوم و سوم کلیدر نوشت. بین داستانِ دو کتاب تفاوت‌های� وجود دارد، ولی شباهت‌های� هم به چشم می‌خور�.
به نظر من کلیدر از نظر داستان قوی‌ت� از جای خالی سلوچ بود، ولی بزرگترین نقطه ضعف کلیدر اطناب و کشدار شدن داستان است که خوشبختانه این مشکل در جای خالی سلوچ به چشم نمی‌خور�.
کلیدر در فضای روستای کلیدر رخ می‌ده� و جای خالی سلوچ در فضای روستای زمینج، هر دو روستا در فضای روستاهای خراسان توصیف می‌شون�.
در هردو داستان اختلاف طبقاتی بین اربابانِ زمین‌دا� و توده� مردم برجسته است، نوعی انتقاد از سیستمی شبه‌فئودال�.
نگاهی انتقادی به وضعیت زنان
رنج زنان به طور ویژه در هر دو داستان بسیار برجسته است. اگرچه جنس این رنج و شیوه� برخورد زنان با آن در زنان کلیدر (مارال و بلقیس و زیور) و زنان جای خالی سلوچ (مِرگان و هاجر و رقیه) تا حدی متفاوت است، با این حال زورگوییِ مردانه در هر دو داستان دیده می‌شو�.
اگرچه «مِرگان» قهرمان اصلی جای خالی سلوچ است، اما ببینید با وجود مقاومت و استقامتی که در برابر رنج دارد باز هم چقدر مظلوم واقع می‌شو�. حتی وقتی برای ستاندن مزد پسرش به خانه� سردار می‌رو� و مورد تجاوز واقع می‌شود� نه توانایی دفاع از خود دارد، نه شکایت بردن به کسی. حتی جرئت نمی‌کن� موضوع را برای کسی بازگو کند، از ترس حرف مردم، زورگویی مردان و سرزنش پسرانش.
درباره� سبک نویسندگی دولت‌آباد�
نثر دولت‌آباد� در کلیدر و جای خالی سلوچ تقریباً یکسان است و اگر از یکی خوشتان آمد از دیگری هم خوشتان خواهد آمد، نثری که در بعضی جملات بسیار موجز است و من در نویسندگان معاصر مشابهش را سراغ ندارم و به باور من دولت‌آباد� در پی مطالعه� زیاد متون کهن پارسی(به خصوص تاریخ بیهقی) به چنین سبکی در نوشتن رسیده‌اس�.
دولت‌آباد� در داستانش از به کاربردن ضرب‌المثل‌ه� و کلمات بومی و کهن ابایی ندارد. کلماتی مثل خوریژ، خلاشه، لیفه، تنبان، زوغوریت، دال‌کن� و ... که نه تنها از واژگان مورد استفاده� امروزِ مردم حذف شده‌اند� بلکه معنی بعضی از آن‌ه� را احتمالاً نمی‌توا� در هیچ فرهنگ لغتی پیدا کرد. (در انتهای کتاب کلیدر، واژه‌نامه‌ا� وجود دارد که متأسفانه در این کتاب وجود ندارد، ولی معنیِ بسیاری از لغاتِ این کتاب را هم می‌توا� در آن واژه‌نام� پیدا کرد)
نثر زیبا و همراه با نوعی موسیقی درونی و توانایی دولت‌آباد� در داستان‌گویی� باعث می‌شو� گاهی خود را چنان در داستان گم کنید که گذر زمان را احساس نکنید.
نظام ارباب و رعیتی
دولت‌آباد� مانند اکثر نویسندگان و روشنفکران هم‌دوره‌اش� یک نویسنده� چپ است.
در هردو کتاب اربابان و زمین‌دارا� در حکم ستمگرانی هستند که جز و رنج درد چیزی برای توده� به همراه ندارد و این وظیفه� دولت است که در نقش یک ناجی مردم را از چنگ ظلم و ستم برهاند.(گرچه در کلیدر خود دولت هم در نهایت با ستمگران همدست می‌شو�)
فقر اقتصادی و فقر فرهنگی در هر دو داستان از درون‌مایه‌ها� اصلی داستان است.
اگر در کلیدر، فقر توده� مردم منجر به تشکیل گروه‌ها� چریکی به رهبری گل‌محم� و مبارزه با اربابان می‌شود� در جای خالی سلوچ مردم فقیر دسته‌دست� کوچ می‌کنن�. کوچ سلوچ و جای خالی او آغازی بر طوفان بحران‌ه� و حوادثی است که در ادامه بر سر شخصیت‌ها� داستان نازل می‌شو�.
در عین حال باید کتاب را نوعی انتقاد از اصلاحات ارضی در انقلاب سفید شاه نیز دانست، اصلاحاتی که منجر به از بین رفتن فرصت‌ها� شغلی در روستاها و کوچ مردم روستا به شهرها شد.
محافظه‌کار� در برابر مدرنیته
با همه� رنج‌ه� و سختی‌ها� که نصیب مردم روستا می‌شو� و با وجود رنجی که بر زنان می‌رود� دولت‌آباد� نوعی محافظه‌کار� در برابر ورود مدرنیته به جامعه� روستایی دارد و علی‌رغ� اینکه طرفدار خرافات و برخی عقاید مذهبی هم نیست، به ورود مدرنیته به جامعه� روستایی هم روی خوش نشان نمی‌ده�:
اگر پسر صنم از شهر لباس نویی خریده، به تنش زار می‌زن� و در نهایت آن را با بیزاری به گوشه‌ا� می‌افکن�.اگر میرزاحسن دیگران را به فکر توسعه� پسته‌کار� و باغداری می‌اندازد� کلاهبردار از آب درمی‌آی�. اگر ابراو دلبسته� کار با تراکتور و شخم زدن زمین‌ها� مردم می‌شود� قرار است تراکتور خراب شود و رویاهای ابراو بر باد رود، و اگر قرار است مکینه‌ا� از شهر آورده شود تا جایگزین قنات خشکیده� روستا شود، مکینه مقصر اصلی خشکیدن قنات معرفی می‌شو� و باید پلمپ شود.
مردم رنج می‌کشند� ولی نویسنده مدرنیته را راه نادرستی برای فرار از این رنج و تیره‌روز� معرفی می‌کن�.
در نهایت جای خالی سلوچ کتابی تلخ، اما خواندنی از شرایط اجتماعی، اقتصادی و تاریخی زمان خود در روستاهای ایران است که از زمانه� و شیوه� زندگی ما بسیار دور، ولی در عین حال به طور عجیبی به ما بسیار نزدیک است.
Sign into ŷ to see if any of your friends have read
جای خالی سلوچ.
Sign In »
Reading Progress
June 22, 2023
–
Started Reading
June 22, 2023
– Shelved
July 2, 2023
–
Finished Reading
Comments Showing 1-4 of 4 (4 new)
date
newest »
newest »
message 1:
by
Negin
(new)
-
rated it 5 stars
Jul 03, 2023 04:47AM
ریویو بسیار کامل بود. بی‌صبران� منتظرم که کلیدر رو شروع کنم.
reply
|
flag
ریویوی بسیار خوبی بود👌🏻 دقیق و ریزبینانه موشکافی کردین. متشکرم از اشتراک نظرات و قلم زیباتون🙏🏻
Negin wrote: "ریویو بسیار کامل بود. بی‌صبران� منتظرم که کلیدر رو شروع کنم."ممنونم که ریویو رو خوندین
کلیدر هم کتاب جذابیه، ولی با توجه به حجم زیادش باید زمان نسبتا زیادی برای خوندنش در نظر بگیرید
Shaghayegh wrote: "ریویوی بسیار خوبی بود👌🏻 دقیق و ریزبینانه موشکافی کردین. متشکرم از اشتراک نظرات و قلم زیباتون🙏🏻"خواهش می‌کنم� ممنون از شما که خوندین و خوشحالم که ریویو رو پسندیدین
