ŷ������

کتاب بسیار برام کتاب جالبی بود، به قدری که مشتاق شدم اگه تونستم حداقل یه بار یه مراسم زار برم. غلامحسین ساعدی واقعا آثار جذابی در زمینه فرهنگ و فولکلور ایران داره.

زار چیه و از کجا اومده؟ از خود متن کتاب و مقدمه‌ا�� بیارم:

گویا عقاید مربوط به بادهای زار از راه حبشه در سرزمین های اسلام راه یافته است و عقایدی مشابه آنچه در ایران وجود دارد در مصر و حجاز و عمان نیز تحت عنوان زار دیده میشود .
مسلمانان و مسیحیان حبشه معتقدند که زار از جمله ارواح خبیثه ای است که در رودها و چشمه ها بسر میبرند و گاهی در کالبد آدمها حلول میکنند . انجام بعضی مراسم وخصوصاً انواع رقص ها این ارواح را مجبور بترك كالبد انسانی میکند . این عمل معمولاً بوسیله زنی انجام میگیرد و مراسم چند شبانه روز طول میکشد و رقص همراه با صدای طبل های کوچک و بزرگ است.

فقط هم مختص به این مکان ها نیست، در سومالی نیز همین رسم بنام «سار» وجود دارد.

اهل هوا چیه و به کیا میگن؟

اهل هوا بطور اعم به کسی اطلاق میشود که گرفتار یکی از بادها شده است. و بادها تمام قوای مرموز و اثیری و جادوئی را گویند که همه جا هستند و مسلط بر تمام نوع بشر. هیچ کس و هیچ نیروئی را قدرت مقابله با آنها نیست و آدمیزاد در مقابلشان چنان عاجز و بیچاره است که راهی جز مماشات و قربانی دادن و تسلیم شدن ندارد. بادها گاه بی‌رحمن�� و همه از آنها گریزان و گاه مهربانند و عده ای داوطلب پذیرش آن بادها همه جا هستند در تمام دریاها و خشکی ها و همیشه طالب کالبدی هستند پریشان و خسته جان��. و هر جا که وحشت و دلهره زیاد است باد زیاد است و هر گوشه که فقر و بیکاری شایع است زور باد بیشتر است.

حالا طبق مثال هایی که جلوتر زده میشه یه رسی از این بادها یه سری بیماری های شایع اند و برخیشون چیزهای دیگه. ولی وقتی با راهکار های معقول و ابتدایی جواب نمیگیرند میروند سراغ بابا یا ماما که مراسم مخصوص زار رو اجرا کنند:.

وقتی که باد سراغ کسی رفت و او را مرکب خود ساخت دیر یا زود مریض و هوائیش میکند. برای رهایی از درد و رنج باد باید پیش «بابا» و یا «ماما»ی آن باد رفت برای پائین آوردن و زیر کردن باد هر بابا و يا ماما مجالس و مراسم خاصی برای بازی کردن ترتیب میدهند وطی همین مراسم است که بابا با ماما باد را از تن بیمار بیرون میکند. مجلسی و سفره ای و خونی و این مراسم همانست که باد میخواهد و بوسیله همین ها است که باد صاف و بینا میشود و شخص مبتلا در جرگه اهل هوا در میآید.

یه ویژگی جالب تعریف میکرد اینکه مراسم این‌ه�� به مرور زمان عوض شده. احتمالا تا امروز هم باز بیشتر عوض شده چون تو متن کتاب می‌گف�� پلیس یه سری رو میگیره یا مجبورند یه سری مراسم رو عوض کنند.

معتقدات اهل هوا در سواحل ایران، مانند سایر معتقدات عامیانه تغییر و تکوین پیدا کرده است. بادها در طول راهی که از افریقا تا سواحل ایران پیموده اند با فرهنگ و اساطیر و قصص مختلف مخلوط شده حتی حال و محتوی عوض کرده رنگ و شکل اسلامی گرفته اند. اشعار و اوراد و جادوئی افریقائی با اشعاری در مدح پیغمبر اسلام جا عوض کرده حتی سنتها و روشهای معمول در این آداب و رسوم به سنت ها و روش های اسلامی نزدیک شده است.

نکته ای که هست اینه که هم باد ها متفاوتند و هم مراسمشون و اینکه یک نفر چندین مراسم انجام نمی‌د�� و هر باد اشخاص مربوط به خود رو دارد. البته بجز ام‌صیبان�� که گفته بود همه مامان بزرگ ها میتونن انجامش بدن و مراسم زیادی نمی‌خوا��. حالا علایم ام‌صیبا�� چیه؟ همون علائم تب‌تشن�� یا صرع کودکیه.

بادها همه مسری هستند و قابل انتقال اگر کسی یک نفر را زیاد دوست داشته باشد میتواند بادش را با و بدهد یا از وی بگیرد. هم‌چنی�� هستند آنهائی که از هم متنفرند یا بهم کینه می ورزند . ماماها و باباها میتوانند بادشان را به یکی ببخشند و یا کسی را دچار یکی از بادهای مضراتی بکنند.
برای رهائی از درد و شکنجه یک باد همیشه پیش بابا یا مامای آن باد میروند. هر باد برای خود یک بابا و یک ماما دارد. بابا و ماما حرفه خود را از پدر بارث میبرد.
هر بابا و ماما برای خود بساط مفصلی دارد، چند دهل با اسم های جور واجور ، بخوردان های گلی کوچک و بزرگ ، سازهای مختلف که در مجالس اهل هوا از آن ها استفاده میکنند. باباها اغلب در مجالس اهل هوا خون می خورند، خون قربانی را و هر بابا يا ماما با تعداد خون هایی که خورده اعتبار واهمیت پیدا می کند.

کتاب از این به بعد چند بخش میشه و به معرفی باد‌ها�� زار ها، موجودات، مراسم ابزار و اصطلاحات می‌پرداز��.

بادهای عمده و مشهور این ها هستند:
باد زار: که همه کافرند بجز عده معدودی . رو هم رفته همه را «باد سرخ» می گویند.
نوبان: بادیست که شخص را علیل و بی حرکت و افسرده می کند.
مشایخ: بادهائی هستند مسلمان و پاك و عده ای خطرنا کند و عده ای دیگر بی خطر و در سواحل مسلمان نشین فراوان هستند.
باد جن: بادهای زمینی یا زیر زمینی هستند. همه زنجیری‌�� مضراتي وخطرناك .
باد پری: که دو جورند پری‌ها�� کافر، پری های اهل حساب. هر دو شخص را مبتلا میکنند. پری های کافر خطرناک تر هستند.
باد دیب (دیو): که چهل گز بیشتر بلندی دارد. در بیابان ها و جزایر پیدا می شود، به آدم که بخورد همان دم بیجان و خشکش میکند.
باد غول: که از دور همچون شتر مستی پیدا میشود و هر کسی را که سر راهش باشد بی جان میکند.


بعدش شروع می‌کن�� معرفی یه سری زار معروف و اینکه از کجا اومدن و علائمشون چیه. که یه سری رو تو آپدیت ها آورده بودم و یه سری دیگه هم الان میارم.

متوری
کسی که دچار این باد شد، اول « گرفتگی» و «حمله قلب» بسراغش می رود و سیاه میشود ، بعد میافتد و تخته میشود . موقع شروع حمله شخص مبتلا جیغ های بلند میکشد و می‌خواه�� فرار کند. بیشتر وقت ها به آب انبار با چاه با طرف دریا قرار می کند که خود را غرق بکند و دیده شده که بعضی ها حتی خود را تلف کرده از بین برده اند. اما وقتی متوری راحت است شخص بی حرکت می افتد و تخته می شود، غذا نمی‌خورد�� دست و پایش خشک میشود، چشم هایش کس یا جائی را نمی بیند، هر چند که از پشت پلک های نیمه باز دائم نگران بیرون است. زبانش اغلب بیرون می‌مان�� و وقتی صدایش می‌کنن�� توجهی نشان نمی‌ده��.

این یکی نه بخاطر زارش، که بخاطر درمان عامل طبیش برام جذاب بود:

زار پپه
شخص مبتلا به زار پپه تب میکند بعد مدت ها به سرفه می افتد و اطرافیان به خیالشان که طرف دچار ذات الریه شده معالجه ذات الریه می‌کنن��. یعنی بهمان سیاق صد سال وصد و پنجاه سال پیش سینه مریض را با سیخ و تکه آهن گداخته داغ میکنند. اما په په با داغ کردن مخالف است. اگر کسی را که دچار په په است داغ کنند ، زار به غضب در آمده مرکبش را می کشد. این باد هم بیشتر، بعد از دعوا و مرافعه و با دلخوری و غصه بسراغ شخص می رود.

از موجودات افسانه‌ا�� دریاهای جنوب که معرفی کرده بود چندتاشون رو�� میارم چون جذابن:

بابا دریا
موجود افسانه ای دریاهاست. هیکل آدم را دارد با بدنی که از صدفهای درشت(کلنگ) پوشیده شده. دست های بسیار بلندش انگشت شست ندارند. پستان‌ها�� متعددی تمام سینه اش را پوشانیده، بیشتر طرف‌ها�� هند یا سواحل افریقا ظاهر میشود. ملاحان و جاشوان ایرانی مجسمه او را در بمبئی و سایر شهرهای هند زیاد دیده اند که روی دو زانو نشسته.
بابا دریا در دریاهای بزرگ و عمیق زندگی می کند. در هوای طوفانی از آب بیرون می‌آی��. اگر کسی تنها کنار ساحل نشسته باشد، او را می گیرد و به ته دریا میبرد و یا به کشتی ها حمله می‌کن�� و سعی کند که یک یا دو نفر از جاشوها را بگیرد و ته دریا ببرد. مشهور است که بابا دریا اول با شکار خود لواط میکند و بعد او را می کشد.
بابا دریا تنها از صدای آهن وحشت دارد. و بیشتر وقت ها حتی از شنیدن اسم یک آلت فلزی فرار می کند. هر وقت با با دریا پیدا شود، جاشوها فریاد بر می دارند: «تیشه بیار، اره بیار، تبر بیار.» و دو تکه آهن را محکم بهم میگویند.
در جهازها و لنج های ایرانی رسم است که با دیدن سایه بابا دریا، کارد کهنه ای را تند تند روی لنگر جهاز می کشند و اعراب فریاد بر می دارند: «حدید، حدید.»

و این دوتا

ام المداس
جانوریست خیالی که از دریا بیرون می آید و آدم هایی را که تنها در ساحل نشسته اند میترساند و دنبال میکند. پیر مردهای جزیره قشم ادعا می کردند که ام المداس را دیده اند. ولی بعقیده عده زیادی ام المداس همان «من‌منداس�� است.

من منداس
بشكل زن بسیار زیبا و جوانی است که رانهای اره مانند دارد و در کوه ها همیشه آواره میگردد. بسته ای جواهر هم همراه دارد که هیچوقت از خود دور نمیکند. مردها خیلی زود شیدای من‌مندا�� می شوند و هر وقت او را ببینند دنبالش میافتند. من‌منداس»�� خیلی زود نرم میشود و روی خوش نشان میدهد و برای هم خوابگی مرد جوان را به خرابه ای میکشد.
بسته جواهراتش را زیر سر می گذارد و می خوابد و پاهایش را از هم باز می گذارد. اگر مرد چیزی درباره من‌مندا�� شنیده باشد و حدس بزند که با کی طرف است باید یک مشت خاک از زمین بردارد و در لحظه ای که من منداس روی زمین خوابیده به چشمانش بباشد. آن‌وق�� بسته جواهرات را میتواند برداشته و قرار بکند. اما اگر مرد غافل و بی خبر باشد و طمع همخوابگی هم بکند من منداس او را وسط دوپای خود گرفته، با جفت کردن رانهایش مرد را از وسط دو نصفه می‌کن��.

درسته که زیاد از متن آوردم ولی این تیکه از متن کتاب رو هم باید حتما اینجا بیارم:

ساحل نشینان جنوب با تشنگی آشنایی و الفت دیرین دارند. تشنه آب، تشنه محبت، تشنه حادثه ای که زندگی یکنواخت و بی‌رن�� و حالشان را نشاطی ببخشد و هر چیز تازه ای که حرکتی داشته باشد و رنگ مرگ از چهره شان پاک بکند.