ŷ������

زمانی که یک اثر هنری بودم/ اریک امانوئل اشمیت/ ترجمه ی فرامرز ویسی و آسیه حیدری/ نشر افراز/ چاپ سیزدهم/ 240 صفحه/ تاریخ اتمام کتاب: جمعه 6 بهمن 1396
داستان، داستانِ از خودبیگانگی است. جوانی کمسن قصد خودکشی دارد چرا که نسبت به برادرانش که بسیار زیبا هستند، بهره ای از زیبایی نبرده و همینطور در دیگر حوزه ها آش دهن سوزی نیست (حداقل از نظر خودش). هنرمندِ تاجری او را در لحظه ای که میخواد خودکشی کند منصرف می کند و متقاعدش می کند که زندگی اش را ادامه دهد اما نه در غالب انسان، در غالب یک اثر هنری که متعلق به آن هنرمند است. جوان می پذیرد غافل از اینکه بعدها که حال روحی اش خوب می شود تازه می فهمد چه کالای با ارزشی را مُفت از دست داده است، هویت انسانی اش و در واقع منِ اصلیِ اش را. او آنقدر از چیزی که هست بیزار است که حاضر است به شیئی تبدیل شود که حقوق انسانی هم ندارد... چقدر این داستان آشناست. دختران و پسرانی که در نسل ما برای دیده شدن دست به عمل های جراحی عجیب و غریبی می زنند که چهره شان به حدی کریه اما متفاوت با نرمالِ اسنانی می شود که هر بار دیدارشان تاسفی عمیق در دل آدمی بر جای می گذارد. برخی که سطح از خود بیگانگی شان کمتر است، به سراغ پوشش ها و آرایش ها و نحوه ی برخورد عجیب و غریب می روند. چقدر ناراحت کننده است که دختری برای دیده شدن، برای تنها نبودن، برای داشتن عشق در زندگی اش دست به همچین کارهایی می زند و از چهره ی طبیعی خود هیولایی ساخته که حقیقتا چشم ها را جذب می کند اما نه از زیبایی، از شدت زشتی. چرا دختران فکر می کنند تنها جذابیت آن ها برای پسرها، ظاهر و بدن زیبا هست؟ البته برای برخی پسرها هم صدق می کند که گمان می کنند داشتنِ سیکس پک شرط لازم برای داشتن روابط است !
به نقل از مولانی بزرگوار می گویم :" بگذر ز نقش و صورت، جانش خوش است... جانش" . هر انسان دریایی از استعدادها را درون خودش دارد و می تواند روی آن ها کار کند و خود را ارتقاء دهد. چرا فقط زیبایی؟ چرا فقط هیکل؟
معیارها تغییر کرده و به همین خاطر است که روابط اینقدر سطحی و شکننده هستند و شروع و پایان های متوالی و نزدیک به هم را شاهد هستیم چون فرد فکر می کند که بدن و چهره ی زیبا و پول کافیست اما وارد رابطه که می شود می بیند کافی نیست... کافی نیست... و "باید بچشد عذاب تنهایی را، مردی که ز عصر خود فراتر باشد" (به نقل از شفیعی کدکنی) . چاره ای نیست برای انسان هایی که هنوز دچار این از خودبیگانگی نشده اند، تنهاترند و شاید یکی از مهم ترین چالش های زندگی این است که این تنهایی ما را به چیزی که نیستیم تبدیل نکند. ( به یاد این جمله افتادم:"مگذار درد هایت تو را به چیزی تبدیل کند که نیستی." به نقل از پائولو کوئیلو)
پسرِ این داستان (آدام) نیز دچار این از خودبیگانگی شده اما بعد از مدتی به آن پی می برد و دلش برای خودش تنگ می شود...
دادگاهی تشکیل می شود که او حقوق انسانی اش را بازیابد و یک نقاش در دفاع از او سخنانی کلیدی به زبان می آورد که به نظرم بزرگترین پیام این کتاب هستند:
"-او قربانی عصر ماست. بهتر بگویم قربانی خطابه ای که عصر ما به آن متکی است. به ما می گویند که ظاهر مهم است، پیشنهاد می کنند که اموال زیادی خریداری کنیم و چیزهای جدیدی را که به بازار می آید بخریم و یا ظاهرمان را بهتر کنیم، لباس هایمان را، رژیم غذایی مان، طرز آرایشمان را، وسایلمان را، اتومبیلمان را، محصولات زیبایی را، محصولات سلامتی را و موقعیت اجتماعی مان را. می گویند به سرزمین های دور سفر کنیم، عمل های جراحی کنیم. من حدس می زنم که آدام هم مثل بسیاری از مردم در این دام افتاده. بی شک او وقتی که نمی توانست در بین این چهره های گوناگون، چهره ی خودش را به نمایش بگذارد، احساس بدبختی می کرد و زمانی که این شیاد به او پیشنهاد چهره ی تازه و جذابی را داد، او خود را خوشبخت احساس کرد. بعد فهمید که در بن بست قرار گرفته..."
دو جمله ی دیگر از کتاب که دوستشان دارم:
"-هنر برای انسان به وجود آمده، توسط انسان"
"-هیچ قراردادی نمی تواند انسانیت یک انسان را از او بگیرد"
از اواسط کتاب ماجرایی عاشقانه برای پسر داستان ما رخ می دهد که کتاب را دلچسب تر و کامل تر کرده است. حقیقتا بی نظیر بود. کتاب سر جمع ده جمله ی قصار هم ندارد اما حرف خود را به خوبی و به حد کافی بیان کرده است. کتابی عالی و مکملی بسیار خوب برای داستان مسخِ نوشته ی کافکا و داستان گاوِ غلامحسین ساعدی است که هر دو به موضوع از خودبیگانگی پرداخته اند اما به شیوه هایی متفاوت و هردو شاهکارند و این کتاب نیز با شیوه ای دیگر این موضوع را زیر ذره بین قرار داد که در کنار هم موضوعِ از خودبیگانگی را به نحوی عالی به چالش کشیده اند.


پوریا روشنی